بررسی اثر بار ذهنی ناشی از محرک دیداری بر امواج مغزی از طریق erp امین اله صاحب اختیاری1، فرهاد طباطبائی قمشه*2و3، مهران احمدلو4، ویدا عالی زاد5، فرحناز نوری6 1- کارشناس ارشد ارگونومی، عضو کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران 2- استادیار گروه ارگونومی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران 3- محقق مرکز تحقیقات علوم اعصاب اطفال، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران 4- محقق مرکز تحقیقات مهندسی عصبی، پاریس، فرانسه، 5- دانشجوی دکترای علوم توانبخشی، دانشگاه فناوری کوئینزلند، استرالیا، 6- دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران [email protected], [email protected] در سال های اخیر با پیشرفت در زمینه نوروارگونومی و عصب شناسی، متخصصین این حوزه با تحمیل بار کاری و افزایش بار ذهنی کاربر به ثبت امواج مغزی از تمام نقاط جمجمه با دستگاه های بسیار دقیق پرداختند. یکی از این دستگاه ها الکتروانسفالوگرافی و erp می باشد که شامل ثبت امواج مغزی و تفسیر آن می باشد. امواج مغزی بر اثر ایجاد پتانسیل الکتریکی در سلول های عصبی قشر مغز از سطح جمجمه ثبت می شود. دامنه امواج ثبت شده در افراد سالم 10 تا 100 میلی ولت می باشد. باند فرکانسی امواج مغزی شامل دلتا (5/1 تا4 هرتز)، تتا (4 تا 5/7 هرتز)، آلفا (5/7 تا 14 هرتز)، بتا یک (4 تا 20)، بتا دو (20 تا 30) و گاما ( 30 تا 40 هرتز) می باشد. توزیع باند فرکانسی امواج مغزی به سن، حالت روحی و سطح هوشیاری فرد بستگی دارد. بیماری های عصبی، متابولیکی و مصرف داروها بر توزیع باند فرکانسی امواج تأثیر می گذارد. باند فرکانسی تتا در فعالیت ها شناختی و هیجانی ثبت می شود. وقتی چشم ها بسته می شود و فرد در آرامش است ریتم آلفا ثبت می شود. در فعالیت های شناختی و فکری ریتم آلفا کاهش می یابد. ریتم بتا در حالت هوشیاری و تمرکز توجه به یک نقطه ثبت می شود. ریتم گاما در هنگام پردازش اطلاعات حسی ثبت می شود. جاگذاری الکترودها در تفسیر و مقایسه امواج مغزی بااهمیت می باشد. سیستم های جاگذاری الکترودها در سطح جمجمه از یک استاندارد جهانی پیروی می کنند. معمولاً اسامی الکترودها به نواحی مغزی اختصاص می یابند که با حروف f ,c p ,o نام گذاری می شوند. الکترودهای قرارگرفته در خط وسط با حرف z همراه هستند و الکترودهای کناری با اعداد زوج یا فرد نام گذاری می شوند. تفسیر امواج مغزی قبلاً با چشم انسان انجام می گرفت ولی امروزه با پیشرفت علم این کار با نرم افزارهای مخصوص توسط کامپیوتر انجام می شود. در امواج مغزی می توان دامنه ، زمان، ولتاژ ، قدرت ، فرکانس، زمان واکنش و خطای انسانی را مورد بررسی قرارداد. یکی از بهترین روش های ارزیابی بار ذهنی استفاده از دستگاه erp با قابلیت ثبت امواج مغزی از طریق 32 کانال است.در هنگام تحمیل بار دیداری شناختی و افزایش بار ذهنی ثبت و مطالعه امواج مغزی به خوبی تأثیر افزایش یا کاهش بار ذهنی بر عملکرد شناختی افراد را مشخص می نماید. در شکل زیر چگونگی موقعیت قرارگیری فرد در محیط کاری و نحوه الصاق الکترودها نشان داده شده است. شکل 1: نحوه قرارگیری فرد در محیط کاری و نحوه الصاق الکترودها به سر آزمودنی. واژگان کلیدی: بارکاری، بار ذهنی، باند فرکانسی، امواج مغزی، فرونتال میدلاین، erp، eeg * نویسنده مسئول: دکتر فرهاد طباطبائی قمشه، استادیار گروه ارگونومی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و محقق مرکز تحقیقات علوم اعصاب اطفال، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ولنجک، تهران، ایران 22180119 [email protected]