چکیده هدف این رساله تعیین آستانه های پایداری سازمان فضایی استان اردبیل با تأکید بر تعادل بخشی در نظام شهری است. در این مطالعه از روش تحقیق توصیفی ـ تبیینی و کمّی بهره گرفته شده و 21 نقطه شهری در سال 1385 به عنوان جامعه آماری بررسی و انتخاب شده است برای همین سازمان فضایی استان اردبیل را به چهار ناحیه مرکزی، شمالی، غربی و جنوبی با توجه به شاخص های ناحیه بندی تقسیم نموده و هر ناحیه را براساس معیارهای محیطی، اکولوژیکی، اقتصادی، سکونتگاهی، جمعیتی و عناصر تشکیل دهنده آن و همچنین شهرهای هر ناحیه را بر اساس مولفه هایی مورد تجزیه و تحلیل قرار دادیم و نتایج این بررسی همواره نشان می دهد نواحی چهارگانه تفاوت های فاحشی با یکدیگر و همچنین نواحی در درون خود نیز تفاوت های قابل توجهی با همدیگر دارند. با بهره گیری از مدل تاکسونومی عددی برای تعیین توسعه متوازن از طریق شاخص های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، کالبدی ـ فضایی و بهداشتی و درمانی نواحی مرکزی، جنوبی، شمالی و غربی به ترتیب برخوردارترین نواحی و از میان شهرستان ها، اردبیل برخوردارترین و گرمی و نیر محرومترین است. بیشترین محرومیت ها به ترتیب در شاخص های اقتصادی، بهداشتی و درمانی، کالبدی ـ فضایی و فرهنگی به چشم می خورد و با مقایسه توسعه یافتگی نواحی با سلسله مراتب جمعیتی همواره عدم پایداری قابل تشخیص است. از سوی دیگر نقش عوامل اداری و سیاسی در این میان نقشی تأثیر گذار دارد که توزیع بودجه های عمرانی با در نظر گرفتن تعداد جمعیت و رتبه توسعه یافتگی نواحی و شهرستان ها مبین این مسئله است. از سوی دیگر با استفاده از مدل های تحلیل نظام شهری آسیب شناسی نظام سلسله مراتب شهری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نتایج بررسی ها نشان می دهد که تقسیم بندی شهری استان هماهنگ و منظم نبوده و گسیختگی فضایی فاحشی در آن وجود دارد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که دستیابی به سازمان فضایی پایدار و نظام شهری پایدار و نظام یابی بهینه، رعایت عدالت در توزیع مکانی، امکانات و خدمات و فرصت های برابر برای تمامی نواحی و شهرستان های استان از طریق تمرکززدایی از مرکز استان و شهرهای نسبتاً بزرگ، تبدیل مراکز بخش ها و روستاهای بزرگ به شهر در درون نواحی چهارگانه، توزیع بودجه های عمرانی به شهرها و نواحی براساس تعداد جمعیت و شاخص محرومیت امکانپذیر است که باعث تعادل بخشی به نظام شهری و نواحی می شود. بدین ترتیب سیاست گزاری های ملی و تسلط نظام حکم روایی دولتی از طریق ابزارهای نظام اعتباری و تصمیم گیری های منطقه ای ناپایداری سازمان فضایی استان را تشدید می نماید. کلید واژه : تعادل فضایی، پایداری، استان اردبیل، سلسله مراتب شهری، شاخص، نواحی.