نام پژوهشگر: علی شیروانی شیری
علی شیروانی شیری محمد حسین حیدری
بحث آزادی کودک و اقتدار بزرگسال از جمله مسائل اساسی مطرح در تعلیموتربیت و هم ادبیات کودک است. هدف تحقیق حاضر بررسی تطبیقی مبانی فلسفیتربیتی و شگردهای جلوهگری مقولههای "اقتدار و آزادی" در داستانهای فارسی و انگلیسی کودک بوده است. برای دستیابی به این هدف، کتابهای داستانیتصویری برجسته فارسی و انگلیسی به دقت واکاوی شد تا شگردهای بهکاررفته توسط مولفان آثار در تحقق بخشیدن به مقولههای "اقتدار و آزادی" تعیین شود. محقق در این پژوهش پس از بررسی و تحلیل مجزای آثار فارسی و انگلیسی، نوع شگردهای یادشده و شیوه استفاده از آنها را با هم مقایسه کرده است و همچنین رویکردهای فلسفیتربیتی مولفان به رابطه اقتدار و آزادی را تعیین نموده است. داستانهای بررسی شده در این پژوهش 10 داستانیتصویری فارسی و 10 داستانیتصویری انگلیسی منتخب توسط چند تن از متخصصان ادبیات کودک و نوجوان بود که با روش تحلیل محتوای کیفی قیاسی و روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی تحلیل شدند. تحلیل و بررسی آثار نشان میدهد که در هر دو گروه داستانیتصویریهای فارسی و انگلیسی، به میزان زیادی از شگردها و عناصر داستانی رهاییبخش استفاده شده است. از میان شگردهای موجود، درونمایه پنهان، پیرنگ باز، زاویه دید سوم شخص، چندصدایی در متن و تصویر، بهرهگیری از شخصیتهای پیچیده، توانمند و پویا و شخصیتپردازی غیرمستقیم و شگردهای غلبه تصویر بر متن و تمرکززدایی، رهاییبخش هستند و در مقابل، درونمایه آشکار، زاویه دید دانای کل و دانای کل محدود و اول شخص، تکصدایی در متن و تصویر، بهرهگیری از شخصیتهای ساده، غیرتوانمند و غیرپویا و شخصیتپردازی مستقیم اقتدارگرا هستند که البته میزان رهاییبخشی یا اقتدارگرا بودن در برخی از آنها متفاوت است. از شگردهای تمرکززدایی به میزان متفاوت در تمام داستانیتصویریهای فارسی و انگلیسی استفاده شده است. کشف شگردهای تکواژهنویسی، موربنویسی، وارونهنویسی، بهرهگیری از شکلها، رنگها و فونتهای مختلف در متن و تغییر جهت خط نوشتاری بهعنوان شگردهایی تمرکززدا، ازجمله یافتههای ویژه این پژوهش است. تحلیل فلسفیتربیتی داستانها نیز نشان میدهد که در دو داستان از داستانهای فارسی و سه داستان از داستانهای انگلیسی، رویکرد مولف به رابطه اقتدار و آزادی از نوع رابطه "ابتدا اقتدار و سپس آزادی" است و در بقیه داستانهای فارسی و انگلیسی رابطه "دیالکتیک" وجود دارد. درپایان الگوی فرایندمدار بهعنوان الگوی مطلوب جهت تألیف و یا نقد و بررسی کتابهای داستانیتصویری با نگاهی فلسفیتربیتی، معرفی میشود.