نام پژوهشگر: صدیقه داراب درب ساز
صدیقه داراب درب ساز منصور پهلوان
علامه طباطبایی و علامه عسکری ، هر دو وقوع نسخ در سیر تحولات تکاملی جامعه ی عصر نزول قرآن را پذیرفته اند ، اما ، علامه طباطبایی مانند قاطبهء علمای پیشین خود ، آن را کشف از تمام شدن عمر حکمی از احکام دانسته و معتقد است که زمان عمل به حکم تعدادی از آیات قرآن سر آمده است. در مقابل، علامه عسکری ، در عین پذیرش امکان نسخ معتقد است که وقوع نسخ در دایره وحی بیانی واقع شده است ، و به وسیله ی وحی قرآنی و آیات قرآن گزارشی از سیرِ اِحکام ، برای مسلمانان و آیندگان بیان شده ، و از آیات قرآن کریم آیه ای که حکم آن منسوخ باشد ، نداریم . وجوه اشتراک نظر این دو عالم عبارتند از : • پذیرش اصل وقوع نسخ در دایره احکام . • عدم وقوع نسخ در اصول و کلیات احکام . • پذیرش نسخ به شرط احراز شرایطی مانند : 1- صحت روایت حاکی نسخ . 2 – ترتیب نزول میان ناسخ و منسوخ ( نزول ناسخ پس از منسوخ). 3– عمل شدن به منسوخ قبل از نزول ناسخ . 4-وجود فاصله زمانی بین نزول ناسخ و منسوخ . • مردود دانستن نسخ تلاوت ( چه با حکم و چه با حکم ) . • پذیرفته نبودن نسخ پس از رحلت حضرت رسول (ص) . • پذیرش وقوع نسخ بین شرایع به استناد آیات قرآن . • تفسیر آیه 106 سوره بقره و 101 سوره نحل در حوزه نسخ . • ترجمه کردن دو واژهء "نسخ" و "إنساء" در آیه 106 سوره بقره به معنای زایل کردن و به تأخیر انداختن. وجوه اختلاف عبارتند از : • علامه عسکری نسخ را تنها در حوزه وحی غیر قرآنی پذیرفته ولی علامه طباطبایی معتقد به وجود آیات منسوخه در قرآن است و نزول آیات ناسخ را بر اساس حکمت الهی می داند. • علامه عسکری مبتنی بر نظریه وحی بیانی و وحی قرآنی ، هم عموم روایات باب نسخ را پذیرفته اند و هم آیات را خارج از دایره عمل نمی دانند ، ولی علامه طباطبایی با پذیرش روایات نسخ ، و عرضهء آیات قرآن به آنها و به دیگر روایات ، تعدادی از آیات قرآن را خارج از دایره عمل می دانند. • علامه عسکری با ترجمهء لفظ ? آیه ? به معنای "حکم ادیان سابق" در تفسیر آیات 106 سوره بقره و 101 سوره نحل ، معتقد است که این آیات در حوزه نسخ احکام شرایع پیشین ، در شریعت اسلام است ، اما علامه طباطبایی معنای ? آیه ? را بسیار گسترده تر ، و در معنای هر آنچه نشانِ وجود قادر متعال و دعوت کننده به سوی او باشد ، می داند ، و معتقد است این آیات در مقامِ بیان وقوع نسخ در آیات قرآنند .