نام پژوهشگر: هنگامه صدری
فائزه جواهری مهدی محمدزاده
قرآن کریم برای پیام رسانی به بشر و رسیدن به هدف اصلی خود که همانا هدایت انسان است، از راهها و ابزارهای گوناگونی بهره جسته است که یکی از این راه ها استفاده از بیان حکایات مختلف پند آموز در این کتاب آسمانی است. بیان ساده و داستانی قصص قرآن باعث شده تا این حکایات در کتب و نسخ بسیاری باز آفرینی شود و همچنین مورد توجه نگارگران مسلمان در دوره های مختلف واقع شود. یکی از قصص زیبای قرآن کریم حکایت آدم(ع) و حواست که مضامین موجود در آن از جمله سجده بردن فرشتگان برآدم(ع)، منزل گزیدن آدم و حوا در بهشت، بیرون رانده شدن آن دو از بهشت پس از خوردن میوه ممنوعه و در انتها حکایت هابیل و قابیل، فرزندان آدم (ع) توسط نگارگران کشورهای اسلامی در نسخ متعددی که مهم ترین آنها قصص الانبیاء می باشد به تصویر در آمده است. معرفی این نسخه ها و نگاره های برجای مانده از آن ها و همچنین بررسی این نگاره ها به روش توصیفی – تحلیلی می تواند راهگشایی برای نگارگر عصر ما باشد تا با شناخت عناصر و مولفه های تصویری مختلفی که نگارگران برای نشان دادن مفاهیم و مضامین مورد نظر خود از آن بهره جسته اند، به طراحی و اجرای نگاره ای برای مخاطب روز، اما بر پایه سنتهای اسلامی و ایرانی بپردازد. از این رو پژوهش حاضر نیز سعی کرده با شناخت سنت ها و عناصر نگارگری اسلامی – ایرانی به مصور سازی مضمون بیرون رانده شدن آدم(ع) و حوا از بهشت با رویکردی معاصر بپردازد. شناخت مضامین مختلفی از این حکایت که نگارگران برای مصور سازی انتخاب نموده اند وهمچنین نمادها و نشانه هایی که برای القای فرازمینی بودن و گاه قدسی بودن شخصیت های این نگاره ها مورد استفاده قرار گرفته است، نشان می دهد که نگارگران مسلمان قصد شمایل نگاری از پیامبران و مقدسین را نداشته اند و علاوه بر مصور نمودن بخشی از حکایت به صورت روایی، مفاهیم مورد نظر خود را با استفاده از نشانه هایی چون هاله مقدس، رنگی خاص و یا ترکیب بندی اثر نشان داده اند.
مهتاب راستی ماسوله مهدی محمد زاده
این رساله تحت عنوان تصویرپردازی عیسی مسیح (ع) در نقاشی اسلامی به بررسی و تحلیل آثار هنری در ارتباط با حضرت عیسی (ع) که توسط نگارگران مسلمان در دوره های مختلف نگارگری اسلامی به تصویر کشیده شده است می پردازد. در این پژوهش که به شیوه توصیفی- تحلیلی به انجام رسیده، 45 تصویر برگرفته از مکاتب مختلف نقاشی ایرانی از دوره ی ایلخانی تا دوران معاصر در یک تقسیم بندی موضوعی نوزده گانه، از زندگانی حضرت عیسی (ع) مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین در این پژوهش جایگاه آن حضرت در سایر متون اسلامی نیز مورد بحث قرار می گیرد. همان طور که می دانیم در باورهای مذهبی مسیحیت، وقایعی چون بشارت تولد عیسی مسیح (ع) به مریم (س)، یا غسل تعمید آن حضرت که در متن مفصلاً به آنها اشاره شد، بسیار مورد توجه بوده است. از همین رو برخی عناصر و سنت های شمایل نگاری مسیحی چون نحوه کادربندی، ترکیب بندی، رنگ ها، نوع پردازش جامه و مناظره طبیعت به خدمت نگارگران مسلمان ایرانی در آمد و آنها توانستند با نبوغ خود و تلفیق آن با بن مایه ی کاملاً ایرانی– اسلامی به آفرینش آثاری پر مایه و سترگ دست یازند.