زنبور say (hymenoptera: braconidae) bracon hebetor یکی از مهم‏ترین پارازیتوئیدهای خارجی لاروهای بالپـولکـداران آفت در شـرایط مـزرعه و انبار می‏بـاشد. در استـان گلسـتان، این زنبور همه ساله در تعداد زیادی از اینسکتاریوم‏ها پـرورش می‏یابـد و به منظـور کنترل آفات مختلف به ویژه کرم‏ غوزه‏ی پنبه، helicoverpa armigera (hübner) در سطح مزارع مختلف رهاسازی می‏گردد. به منظور در اختیار داشتن تعداد کافی از این زنبور و رهاسازی آن در زمان‏های مورد نیاز، صاحبان اینسکتاریوم‏ها مجبور به ذخیره‏سازی آن در شرایط یخچال هستند. بنابراین، این پژوهش با هدف ارزیابی تاثیر مدت‏زمان‏های مختلف ذخیره‏سازی حشرات کامل بر ویژگی‏های زیستی و تولیدمثلی آن‏ها اجرا گردید. به این منظور، حشرات کامل یک‏روزه برای هفت مدت زمان‏ مختلف شامل صفر (شاهد)، 7، 14، 21، 30، 45 و 60 روز در یخچال (دمای پنج درجه‏ی سلسیوس و تاریکی مطلق) نگهداری شدند. پس از سپری شدن هر مدت زمان، زنبورها از یخچال خارج شدند و مرگ‏ومیر، طول عمر و زادآوری زنبورهای مادری و نیز طول دوره‏ی نشوونما و نسبت جنسی نتاج نسل اول برآورد گردید. تمام آزمایش‏ها در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام شدند و داده‏های به دست آمده با استفاده از نرم‏افزار sas و آزمون lsd مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که ذخیره‏سازی در یخچال بر زنده‏مانی، طول عمر و طول دوره‏ی تخم‏گذاری زنبورهای مادری تاثیر معنی‏دار گذاشت اما تاثیر آن بر زادآوری، اندازه‏ی دسته‏ی تخم، طول دوره‏ی نشوونمای مراحل نارس و نسبت جنسی معنی‏دار نبود. با افزایش طول مدت ذخیره‏سازی در یخچال، درصد مرگ‏ومیر حشرات کامل نر و ماده افزایش یافت. بیش‏ترین (100 درصد) و کم‏ترین (4/1 درصد) میزان مرگ‏ومیر زنبورهای نر به ترتیب در تیمارهای 60 روز و شاهد مشاهده شدند. مرگ‏ومیر زنبورهای ماده نیز در تیمار 60 روز به بیش‏ترین مقدار خود (14/97 درصد) رسید در حالی که تیمارهای شاهد و هفت روز کم‏ترین تاثیر را بر زنده‏مانی زنبورهای ماده بر جای گذاشتند. با افزایش طول مدت ذخیره‏سازی در یخچال، طول عمر حشرات کامل نر و ماده نیز افزایش یافت. بیش‏ترین میانگین طول عمر زنبورهای نر (37/20 روز) و ماده (87/29 روز) به ترتیب در تیمارهای 2 هفته و 30 روز ثبت شدند در حالی‏که کم‏ترین طول عمر زنبورهای نر (7/4 روز) و ماده (7/16 روز) در تیمار شاهد به دست آمدند. میانگین زادآوری زنبورهای ماده از 59/8 عدد تخم به ازای هر زنبور ماده در روز در تیمار شاهد تا 46/11 عدد تخم به ازای هر زنبور ماده در روز در تیمار 2 هفته نوسان داشت اما مقادیر این فراسنجه در تمامی تیمارها در یک سطح آماری قرار گرفتند. همچنین، در تمامی تیمارها نسبت افراد ماده از افراد نر بیش‏تر بود و میانگین درصد افراد ماده در نتاج نسل اول از 44/61 درصد در تیمار 30 روز تا 12/71 درصد در تیمار 7 روز نوسان داشت. بر اساس نتایج این پژوهش، حشرات ماده‏ی این زنبور را می‏توان تا 14 روز با کم‏ترین تلفات (9 درصد) در شرایط یخچال ذخیره نمود. با این وجود، اگر هدف از ذخیره‏سازی فقط حفظ کلنی باشد (نه فروش به کشاورزان جهت رهاسازی در مزارع)، حشرات کامل این زنبور را به مدت یک ماه هم می‏توان در شرایط یخچال نگهداری کرد. نتایج این پژوهش می‏تواند برای صاحبان اینسکتاریوم‏ها و مراکز تحقیقاتی مفید واقع شود.??