نام پژوهشگر: غزال چراغعلی
غزال چراغعلی علی افشاری
زنبور trichogramma brassicae bezdenko همهساله در اینسکتاریومهای دولتی و خصوصی استان گلستان پرورش مییابد و به منظور کنترل جمعیت کرم غوزهی پنبه (helicoverpa armigera hübner) در سطح مزارع گوجهفرنگی، پنبه و سویا رهاسازی میگردد. با توجه به اهمیت کنترل کیفیت در بهینهسازی برنامههای پرورش انبوه، این پژوهش با هدف ارزیابی تغییرات ویژگیهای کیفی این زنبور در طول 20 نسل پرورش روی تخم شبپرهی مدیترانهای آرد، anagasta kuhniella (zeller) انجام گردید. تمام مراحل پرورش و نیز انجام آزمایشها در دمای 2±25 درجهی سلسیوس، رطوبت نسبی 5±60 درصد و دورهی نوری 16 ساعت روشنایی به 8 ساعت تاریکی انجام گرفتند. نتایج نشان دادند که در نتیجهی پرورش متوالی زنبور t. brassicae به مدت 20 نسل در شرایط آزمایشگاه، درصد خروج حشرات کامل، نسبت زنبورهای ماده، طول عمر حشرت کامل نر و ماده و میانگین روزانهی پارازیتیسم به شکل معنیدار تحت تاثیر قرار گرفتند. درصد خروج حشرات کامل و نسبت جنسی در مقایسه با طول عمر و زادآوری زنبورهای ماده از دامنهی تغییرات محدودتری برخوردار بودند و میانگین آنها در تمام نسلها از استانداردهای iobc بالاتر بود. در مقابل، میانگین طول عمر زنبورهای ماده در هیچکدام از نسلها به استاندارد iobc نرسیدند و میانگین زادآوری (قدرت پارازیتیسم) نیز در یک حالت بینابین قرار گرفت و در 11 نسل، استاندارد iobc را به دست آورد. الگوی تغییرات ویژگیهای کیفی زنبور در طول بیست نسل معمولاً یک حالت سینوسی داشت: در نسلهای ابتدایی (5 تا 7 نسل اول) مقادیر آنها به تدریج افزایش یافتند اما پس از چند نسل، با کاهش محسوس مواجه شدند و دوباره در چند نسل آخر، مقادیر آنها شروع به افزایش نمودند. بیشترین میانگین طول عمر حشرات کامل ماده (14/1±26/12روز) در نسل 17 مشاهده شد که با میانگین نسل هفتم (28/1±92/11روز) اختلاف معنیدار نداشت. در مقابل، کمترین میانگین طول عمر زنبورهای ماده (34/0±86/2 روز) به نسل اول تعلق داشت. بیشترین و کمترین میانگین روزانهی پارازیتیسم (به ترتیب 41/1±53/13 و 52/0±07/3 عدد تخم به ازای هر فرد ماده) به ترتیب در نسلهای 7 و 11 مشاهده شدند. میانگین درصد ظهور حشرات کامل از نسل اول تا نسل 8 به تدریج افزایش یافت و در این نسل به اوج خود (42/0±31/98 درصد) رسید. میانگین درصد زنبورهای ماده (نسبت جنسی) نیز در نسل 8 در بیشترین مقدار خود (57/1±31/71 درصد) قرار داشت. با توجه به الگوی تغییرات مشاهده شده در ویژگیهای زیستی و تولیدمثلی این زنبور، احتمال وقوع دو پدیدهی "سازگاری با محیطهای بسته" و "خویشآمیزی" در پرورش انبوه این گونه وجود دارد و برای جلوگیری از وقوع آنها اقداماتی مانند متنوع ساختن شرایط محیطی پرورش و تقویت ژنتیکی جمعیت از طریق وارد کردن افراد وحشی به کلنی، توصیه میگردند.