موضوع نحوه ساماندهی مجموعه مسلمانان از جمله مسائل با اهمیت جوامع و متفکرین مسلمان بوده است به طوری که آراء و نظرات مختلفی در ارتباط با این موضوع از سوی اندیشمندان مطرح گردیده است. نگارنده در راستای پاسخ به این مسئله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی مفهوم ام-القری، به عنوان سامان گر دول و جوامع مسلمان، از منظر اندیشمندان اهل سنت و شیعه پرداخته است. سوال اصلی رساله عبارت است از: نظرات متفکران مسلمان درباره ام القری چیست و نقدهای وارده به آن ها کدامند؟ نگارنده در پاسخ به سوال اصلی در ابتدا به بررسی خاستگاه و سیر تحول تاریخی مفهوم ام القری از صدر اسلام تا دوران معاصر پرداخته است و ام القری را در شاکله های حکومتی دو مکتب خلافت و امامت بررسی نموده است و پس از آن به نظرات سیاسی اندیشمندان مسلمان پرداخته است. سید جمال الدین اسدآبادی، عبدالرحمن کواکبی، محمد رشیدرضا، علی عبدالرازق، عبدالرزاق سنهوری و محمد ضیاءالدین الریس از جمله اندیشمندانی هستند که در قلمروی اهل سنت نظریه-پردازی نموده اند. محمدباقر صدر، محمدحسین فضل الله، محمد منتظری، محمدجواد لاریجانی و امام خمینی(ره) نیز متفکران شیعی ام القری را تشکیل می دهند که در قلمروی شیعه نظریه پردازی نموده اند. پس از بررسی نظرات متفکرین سنی و شیعه به بررسی نقاط اشتراک و افتراق دو مکتب نظری و نقد نظرات پرداخته شده است. تبیین خاستگاه نظریه ام القری و بررسی، تطبیق و نقد آراء و نظرات اندیشمندان شیعه و اهل سنت در حوزه ام القری از جمله دستاوردهای این رساله می باشد.