بیماری التهاب روده یک ناهنجاری التهابی مزمن راجعه می باشد که دستگاه گوارش را درگیر می کند و به دو گروه عمده بیماری کرون و کولیت اولسراتیو تقسیم بندی می شود. همچون دیگر بیماری های پیچیده، هر دو عامل استعداد ژنتیکی و عوامل محیطی در پاتوژنز این بیماری نقش دارند. ژن فاکتور نکروز دهنده تومور (tnf-?) واقع در ناحیه ibd3 بر روی کروموزوم 21p6، یکی از کاندیدهای عملکردی مناسب برای ایجاد استعداد به بیماری التهابی روده می باشد. همچنین، ناحیه پروموتری ژن tnf-? شامل پلی مورفیسم های متعددی می باشد که ارتباط معنی داری را با بیماری التهابی روده نشان داده اند. در این تحقیق رابطه بین پلی مورفیسم های c/t 857- و g/a 238- ژن tnf-? در 109 بیمار مبتلا به التهاب روده از منطقه شمال غرب کشور با استفاده از روش amplification refractory system (arms-pcr) بررسی شد. همچنین، 100 فرد سالم که از نظر سن، جنس و قومیت با گروه بیمار مطابقت داشته و فاقد رابطه خانوادگی با آن ها و یا سابقه بیماری خودالتهابی در فامیل بودند، به عنوان گروه کنترل در این مطالعه مورد شاهدی شرکت داشتند. گروه کنترل نیز از همان جمعیت انتخاب شدند. بررسی رابطه پلی مورفیسم 857- ژن tnf-? با هر دو نوع بیماری التهابی روده نشان داد که ارتباط معنی داری بین فراوانی ژنوتیپی و اللی این پل مورفیسم در افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو و گروه کنترل وجود ندارد (325/0p= ). اما رابطه محتملی بین این پلی مورفیسم و بیماری کرون شناسایی شد. پلی-مورفیسم تک نوکلئوتیدی 238- ژن tnf-? رابطه معنی داری را در بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو نشان داد. اما چنین رابطه ای با بیماری کرون دیده نشد. در بررسی هاپلوتیپ ها، افراد با هاپلوتیپ at در معرض ابتلای بالاتری به بیماری التهابی روده و کولیت اولسراتیو هستند (02/0p= ). همچنین اکثرعلائم بالینی مورد مطالعه با پلی مورفیسم های واقع در ناحیه پروموتری ژن tnf-? ارتباط داشتند. نتایج این تحقیق نشان داد که پلی مورفیسم های c/t 857- و g/a 238- ژن tnf-? به ترتیب در بروز و پیشرفت بیماری کرون و کولیت اولسراتیو در جمعیت آذری ایران نقش دارند.