مشهورترین نوع انسان هوشمند قدیمی، نئاندرتال است و بیشترین سنگواره های کشف شده ی نوع انسان، مربوط به انسان نئاندرتال می باشد. به نظر میرسدکه انسان نئاندرتال در حدود 160 هزار سال پیش در دوره پلیستوسن فوقانی، از آفریقا به اروپا و آسیا مهاجرت کرده است. اولین کشف استخوان های نئاندرتال در اواخر دهه 1820 در اروپای غربی روی داد. پس از آن استخوان های بهتری از نئاندرتال پیدا شد. در کل این نوع، از سازگاری و شعور بیشتری نسبت به انواع پیش از خود داشت. سنگواره های این نوع در آسیا (در غار شانیدار در عراق، در غار تابون در فلسطین اشغالی و...) نیز کشف شده است؛ با این وجود هیچ نوع انسان کهن دیگری مانند نئاندرتال ها موجب بحث و نیز اشتباه از نظر زیستی و فرهنگی در طی یک قرن و نیم گذشته نبوده است. در این تحقیق مطالعه نئاندرتال ها به صورت موردی، با مطالعه بر روی فسیل های کشف شده در غار شانیدار انجام شد. تحقیقات به صورت کتابخانه ای و در قالب مقایسه تطبیقی نئاندرتال با انسان هوشمند (هوموساپینس) و انسان قائم (هوموارکتوس) انجام شد و از این طریق فرهنگ و جمجمه سنجی آنها و همچنین نحوه انقراض آنها با هم مقایسه شد. هموساپین ها، هوموارکتوس ها و نئاندرتال ها در حجم جمجمه، خط برجسته ی روی جمجمه، طول استخوان آهیانه ای، ابعاد استخوان پس سری، شکل کف جمجمه، جلوآمدگی صورت، پیوستگی آرواره ی زیرین، آرواره های بزرگ، جمجمه ی ضخیم، استخوان های بزرگ مربوط به صورت و اندازه ی دندان ها با هم متفاوت هستند. به نظر می رسد ظاهر منحصر به فرد نئاندرتال ها تطابقی با محیط سردی است که در زمان یخبندان وجود داشته است. همچنین اگرچه انسان نئاندرتال شباهت های بسیاری با انسان هوشمند مدرن دارد، اما در کل می توان نتیجه گرفت نئاندرتال ها به عنوان موجوداتی مجزا از هومو ساپین ها بوده و این مسئله در مورفولوژی آنها بوضوح آشکار است. انقراض نئاندرتال ها یکی از معماهای پیچیده باستان شناسی پارینه سنگی است که نظریه های مختلفی درباره آن مطرح شده است. رد پای انسان نئاندرتال از ?? تا ?? هزار سال قبل به طور کامل گم شده است. می بایست در جست وجوی دلایل متقاعد کننده ای باشیم که چرا آنها در این دوره به طور ناگهانی ناپدید شده اند. هنگامی که اروپا سردترین مرحله آخرین یخبندان را می گذراند، نئاتدرتال ها به تدریج کم و کمتر شدند. از این رو محققان نقش شرایط بد آب و هوایی را در مرگ و میر نئاندرتال ها مورد توجه قرار دهند.هدف از پژوهش حاضر بدست آوردن دلایل کافی و روشن برای منشا نئاندرتال ها و بررسی علل و عوامل انقراض مطالعه تطبیقی جمجمه سنجی انسان شانیدار با انسان قائم و انسان هوشمند مدرن است. شیوه تحقیق در این پایان نامه بصورت واکاوی منابع موجود و تجزیه وتحلیل آن هاست.