انقلاب مشروطیت برزگترین واقعه ای است که در تاریخ معاصر ایران روی داده و بالاترین تحول را در شئون سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ایران بوجود آورده است. نهضت مشروطیت حکومت استبدادی را که برای قرنها در ایران فرمانفرمایی می کرد واژگون کرد و حکومت ملی را که پایه اش در فلسفه نوین و رشد فکر و تعقل و آزادی و عدالت است برقرار نمود. جامعه ایرانی همزمان با شکل گیری نهضت مشروطیت جامعه ای سنتی بود که در آن همیشه پادشاه در رأس هرم جامعه قرار داشت و مردم نیز با اعتقاد به اینکه پادشاه سایه خدا بر روی زمین است فرمانبردار و مطیع اوامر او بودند. با شکل گیری نهضت مشروطیت و آشنایی مردم با شعارهای این نهضت که همانا آزادی عقیده و برابری همه مردم در مقابل قانون وایجاد مجلس شورای ملی برای مطرح ساختن خواست های مردم از هر قشر بود مردم دسته دسته به دفاع و حمایت از این نهضت پیوستند. گروههای مختلف مردمی از تجار، زنان، شعرا و مردم کوچه و بازار گرفته تا روحانیون که نه تنها هدف نهضت را مغایر با مذهب نمی دانستند بلکه همراهی نکردن با آن را نیز معاندت با خدا و اسلام بیان می کردند در این نهضت نقش داشتند. نهضت مشروطه سعی در نابودی دیکتاتوری و برقراری عدل و قانون در جامعه داشت که در پرتو آن همه اقشار مردم در سایه امن و آرامش بدون کوچکترین تفاوتی به زندگی اجتماعی خود ادامه دهندو در این رهگذر توده مردم که این نهضت را در راستای خواست های مشروع خود می دانستند تمام همّ خویش را در راستای محقق ساختن آن به کار بستند. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی و تحلیلی و با مراجعه به متون و اسناد به جا مانده از مورخین هم عصر این نهضت و همچنین نتایج بررسی های مورخین و صاحب نظران در عصر جدید به نقش توده های مختلف مردم در نهضت مشروطه و واکنش ایشان در قبال این جنبش بپردازد. واژه های کلیدی: مشروطیت، روحانیون، تجار، زنان، شعرا