نام پژوهشگر: شهناز سالک هاشمی
شهناز سالک هاشمی حسنعلی نقدی بادی
ferulago angulata که در ایران با نام چویر شناخته شده است،از خانواده چتریان بوده و از گیاهان دارویی مهم محسوب میگردد. اسانس چویر دارای اثرات مختلف دارویی است و بهعنوان دارویی مسکن، مقوی، ضدانگلی، ضدسوءهاضمه، ضدقارچی و ضدباکتریایی استفاده میشود. بهرهبرداری بیش از حد چویر از جمعیتهای وحشی خطر جدی انقراض این گیاه، را به وجود آورده است. از اینرو حفظ تنوع ژنتیکی و اهلیسازی آن ضروری به نظر میرسد، در این راستا روشهای بیوتکنولوژی مانند کشت بافت بهعنوان یکی از راهکارهای اصلی جهت نیل به اهداف بهشمار میرود. بذرهای تازهگیاهچویردر شهریورماه 1390از جمعیتهای طبیعی واقعدر ارتفاعات رشته کوههای شاهو واقع دراستانکرمانشاه جمعآوریشد.اولین آزمایش، آزمایش جوانهزنی با 32 تیمار در سه تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد .تیمارها شامل مقادیرمختلف جیبرلیکاسید، سرما در زمانهای مختلف، شستوشو با آب جاری، ترکیب سرما و جیبرلیکاسید و کشت جنین بذری در محیط کشت ms با غلظتهای مختلف بود.نتایج نشان داد بین تیمارها از در سطح یک درصد اختلاف آماری وجود دارد. مقایسه میانگینها به روش چند دامنهای دانکن نشان داد که تیمار کشت جنین بذری در محیط کشت یک دوم msمناسبترین تیمار برای جوانهزنی میباشد. آزمایش دوم در مورد کالزایی بود. این آزمایش در قالب فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصافی با سه عامل ریزنمونه(ریشهچه، هیپوکوتیل و برگ لپهای)، سیتوکینین(صفر، 5/0، یک و دو میلیگرم در لیتر) و اکسین(سه مقدار 2و4- دی کلر فنوکسی استیک اسید و سه مقدار اسید آلفا نفتالین استیک) انجام شد. سه صفت درصد کالزایی، وزن تر و خشک کالوس اندازهگیری گردید. نتایج نشان داد که ریزنمونه ریشهچه بیشترین پاسخ را به القای کالوس داشت. ریزنمونه ریشه در تیمار حاوی 5/0 میلیگرم در لیتر اسید آلفا نفتالین استیک در ترکیب با دو میلیگرم بنزیلآمینوپورین بیشترین وزن تر و خشک کالوس را نشان داد. همچنین کالزایی ریزنمونه جنین بذری بررسی شد و آزمایش در قالب فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصادفی با دو عامل اکسین (صفر، 5/0، یک و دو میلیگرم در لیتر) و سیتوکینین(صفر، 5/0، یک و دو میلیگرم در لیتر)انجام شد. سه صفت درصد کالزایی، وزن تر و خشک کالوس اندازهگیری شد. بیشترین درصد تشکیل کالوس در تیمار حاوی 5/0 میلیگرم در لیتر 2و4- دی کلر فنوکسی استیک اسید در ترکیب با دو میلیگرم در لیتر بنزیلآمینوپورین حاصل شد.آزمایش سوم بررسی جنینزایی بود. کالهای حاصل از ریزنمونههای مختلف به محیطهای کشت حاوی غلظتهای مختلف تنظیمکنندههای رشد گیاهی(محیط کشت پایهms، محیط کشتmsحاوی یک دهم ازتنظیمکنندههای رشد گیاهیمورد استفاده در فاز کالزایی) به منظور جنینزایی سوماتیکی انتقال داده شدند. آزمایش بهصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفیدر سه تکرار اجرا شد. بیشترین درصد جنینزایی سوماتیکی در ریزنمونه هیپوکوتیل بر روی محیط کشت ms حاوی 5/0 میلیگرم در لیتر 2و4- دی کلر فنوکسی استیک اسیدحاصل شد. آزمایش چهارم در مورد بلوغ و تکثیر جنینهای سوماتیکی بود. این آزمایش در قالب فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصافی با سه عامل سیتوکینین(صفر، 1/0 5/0، یک و دو میلیگرم در لیتر)، اسید آلفا نفتالین استیک(صفر، 1/0 و 5/0) و ساکارز(30 و 60 گرم) انجام شد. بیشترین تعداد جنین در تیمار حاوی 1/0 میلیگرم در لیتر 2و4- دی کلر فنوکسی استیک اسید و ساکارز 60 گرم و بیشترین تعداد جنینهای بالغدر محیط کشت پایه ms حاوی 30 میلی گرم در لیتر ساکارز بدست آمد. آزمایش پنجم در مورد جوانهزنی جنینهای سوماتیکی بود. این آزمایش در قالب فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصافی با دو عامل جیبرلیکاسید(صفر، 5/0، یک و دو میلیگرم در لیتر) و غلظت محیط کشت(ms، یکدوم ms و یکچهارم ms) انجام شد بیشترین درصد جوانهزنی در تیمار حاوی یک میلیگرم در لیتر جیبرلیکاسید در محیط کشت پایه msبدست آمد. آزمایش ششم در مورد ساقهزایی بود. این آزمایش در قالب فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصافی با سه عامل ریزنمونه(ریشهچه، هیپوکوتیل و برگ لپهای)سیتوکینین(صفر، 1/0، 5/0 یک و دو میلیگرم در لیتر) و اسید آلفا نفتالین استیک(صفر، 01/0، 1/0و 5/0)، انجام شد. بیشترین تعداد باززایی نوساقههااز ریزنمونه کالهای حاصل از هیپوکوتیل حاصل شد. نوساقه از تیمار حاوی 5/0 میلیگرم در لیتر بنزیلآمینوپورین در ترکیب با 1/0 میلیگرم در لیتر اسید آلفا نفتالین استیک مشاهده شد.گیاهچههای درونشیشهای تولید شده در مرحله جوانهزنی جنین، سازگار شده و با موفقیت به خاک انتقال داده شدند.