طی سالهای اخیر جهان به سرعت به سمت شهری شدن پیش رفته و در شرایط فعلی نواحی شهری بعنوان بارزترین محیط زندگی انسانها، نیمی از جمعیت کره زمین را در خود جای داده اند. ازطرف دیگر الگوی غالب رشد و توسعه کالبدی شهرها (خصوصا در جهان سوم) نیز که عمدتا بر گسترش افقی تکیه داشته است، با مصرف بیش ازحد منابع و تولید بیشترین ضایعات و آلودگی ها منجر به برهم خوردن پایداری و نظم و تعادل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی شهرها شده و این امر زندگی در نواحی شهری را با مشکلات و تهدیدات جدی مواجه ساخته است. لذا سیاست های جدید برنامه ریزی شهری با تاکید بر توسعه درونی و ساماندهی عملکردها (بازتوسعه اراضی قهوه ای، تغییر کاربری های ناسازگار و...) که خود تکیه بر نظریات جدیدی چون توسعه پایدار شهری، شهرگرایی جدید، شهر فشرده و رشد هوشمند شهری دارند، بیشترین توجه را بر استفاده موثرتر از زمین هایی که تحت پوشش توسعه شهری می باشند، معطوف نموده اند. در پژوهش حاضر محور فداییان اسلام (نخریسی) شهر مشهد مورد بررسی دقیق قرار گرفته و مشخص شده علیرغم موقعیت خاص آن بعنوان یکی از مبادی اصلی ورودی شهر (بدلیل مجاورت با فرودگاه، ترمینال و اتوبان مشهد ـ باغچه)، مجاورتش با حرم مطهر رضوی (بعنوان مقصد اصلی 20میلیون زائر و مسافر سالانه شهر) و همچنین عبور بخشی از خط یک قطارشهری از میانه آن (با ظرفیت جابجایی 40000 نفر درساعت)، در شرایط فعلی بدلیل وجود سطح وسیعی از اراضی قهوه ای و متروکه (بیش از 30% مساحت قطعات واقع در بلوک اول از حاشیه محور) و همچنین استقرار عملکردهای مزاحم و ناسازگار با بافت اطراف (بیش از 50% کل مشاغل موجود در محدوده) از نقش و جایگاه مناسبی برخوردار نمی باشد. لذا نتایج این پژوهش بر اساس روش توصیفی ـ تحلیلی و بررسی های میدانی و نظرسنجی از ذینفعان، حاکی از آن است که تغییر نقش و عملکرد این محور مهمترین اقدام لازم جهت ساماندهی و ارتقاء کیفیت آن خواهد بود که ضمن فراهم آوردن امکانات توسعه درونی، می تواند بسیاری از کمبودهای خدماتی بافت اطراف را نیز (باتوجه به نیازهای فزاینده ساکنین و زائرین) مرتفع سازد که برای این منظور چهار الگوی پیشنهادی ارائه شده و در مقایسه با یکدیگر قرار گرفته اند.