هدف از این پژوهش بررسی تاثیر سطوح مختلف کنسانتره بر رفتار مصرف خوراک، قابلیت هضم مواد مغذی و متابولیت‏های خون در اسب بود. در این آزمایش از 16 رأس اسب نژاد ترکمن با میانگین سن 3±8 سال و وزن 50±433 کیلوگرم در قالب طرح کاملاً تصادفی استفاده شد. در این پژوهش از یک کنسانتره خارجی (کاوالور) در سطح 25 درصد جیره (جیره 1)؛ و یک کنسانتره داخلی (اسپا) در سطوح 20، 25 و 30 درصد (به ترتیب جیره های 2، 3 و 4) استفاده گردید. تغذیه در ساعات 07:00، 13:00، 19:00 و 01:00 انجام شد. طول دوره آزمایش 28 روز بود، بطوری که 21 روز عادت‏پذیری و 7 روز نمونه‏برداری از مدفوع صورت گرفت، و در روز بیست و ششم آزمایش خون گیری در ساعات 06:30 (پیش از وعده صبح)، 08:30 و 10:30 انجام شد. جهت تعیین قابلیت هضم مواد مغذی از اکسید کروم به عنوان مارکر خارجی و از لیگنین به عنوان مارکر داخلی استفاده شد. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد با استفاده از مارکر خارجی اکسید کروم، تفاوت میانگین مقادیر قابلیت هضم ماده آلی، پروتئین خام، عصاره اتری، الیاف نامحلول در شوینده خنثی فاقد خاکستر، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی فاقد خاکستر و برآورد انرژی قابل هضم در جیره 1 کمتر از جیره های 3 و 4 بود (05/0p<). تغذیه جیره 2 در مقایسه با جیره 1 مقادیر قابلیت هضم عصاره اتری و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی فاقد خاکستر را کاهش داد (05/0p<). میانگین قابلیت هضم ماده خشک جیره 4 نسبت به جیره 1 بهبود یافت (05/0p<). با استفاده از مارکر داخلی لیگنین، تغذیه جیره 2 در مقایسه با جیره 1 مقادیر قابلیت هضم ماده خشک، عصاره اتری، الیاف نامحلول در شوینده خنثی فاقد خاکستر، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی فاقد خاکستر را کاهش داد (05/0p<). میانگین قابلیت هضم ماده آلی، عصاره اتری و انرژی قابل هضم جیره 3 نسبت به جیره 1 بهبود یافت (05/0p<). تغذیه جیره 4 در مقایسه با جیره 1 مقادیر قابلیت هضم ماده خشک، ماده آلی، پروتئین خام، عصاره اتری، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی فاقد خاکستر و انرژی قابل هضم جیره را افزایش داد (05/0p<). با افزایش سطح کنسانتره در جیره مدت زمان مصرف کنسانتره افزایش یافت (05/0>p). با استفاده از هر دو مارکر افزایش سطح کنسانتره (اسپا) در جیره (بین سطوح 20، 25 و 30) باعث بهبود ضرایب گوارش پذیری ماده خشک، ماده آلی، پروتئین خام، الیاف نامحلول در شوینده خنثی، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی و عصاره اتری (05/0>p) شد. بازیابی اکسید کروم در تحقیق حاضر حدود 5/100 و بازیابی لیگنین 8/98 درصد بود. غلظت تری گلیسرید، پروتئین کل، لیپوپروتئین با چگالی کم بین تیمارها یکسان بود، اما غلظت کلسترول وگلوکز با افزایش کنسانتره در جیره افزایش یافت (05/0>p). در مجموع، قابلیت هضم مواد مغذی کنسانتره اسپا در مقایسه با کنسانتره کاوالور در سطح 25 و 30 درصد (بجز عصاره اتری)، مشابه یا بیشتر بود؛ بنابراین جایگزینی کنسانتره اسپا بجای کنسانتره کاوالور علاوه بر قیمت مناسب تر برای سلامت دام نیز توصیه می شود.