نام پژوهشگر: محمد علی رضایی اصفهانی

مفهوم شناسی بطن قرآن از منظر فریقین
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1385
  حیدر طباطبایی   محمد علی رضایی اصفهانی

این رساله به «مفهوم شناسی بطن قرآن از منظر فریقین» اختصاص دارد و برای اولین بار به جمع آوری و بررسی تطبیقی گفتار تمام دانشمندان مفسر و محدث (شیعه و سنی) اقدام کرده است. در این جا به همراه اثبات بطن قرآن، به اثبات صحت وجود بُعد ماورای ظواهر آیات قرآن و ردّ شبهه عدم صحت پرداختن به بطن قرآن نیز به دلیل اشتراک آن با باطنیه، پرداخته شده است. در بخش دیگری از این رساله به بیان دیدگاه های دانشمندان صاحب نظر فریقین (موافقان و مخالفان) با نگرش هایی متفاوت، به امور متفرع بر اثبات اصل بطن قرآن، همچون امکان فهم آن برای غیر پیامبر| و اهل بیت(علیه السلام)، چند راه برای استخراج بطن قرآن و معیارها و ضوابط تمییز بطن معتبر آیات از بطن های غیر معتبر و میزان حجت بودن آن ها بر اساس روش های مختلف، اشاره شده و در پایان نیز نمونه های روایی بطن آیات در مصادر شیعه (با سند و دلیل) مورد بررسی قرار گرفته است.

بررسی مبانی و شیوه های تفسیری ماتریدی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1384
  صدیق حسین زاده   محمد علی رضایی اصفهانی

در قرن چهارم هجری و در منطقه ماوراءالنهر ابومنصور ماتریدی با انگیزه اصلاح و دوری از افراط و تفریط های اهل حدیث و معتزله، مکتبی را پایه گذاری نمود که از طریق شاگردان و آثار او، فرقه کلامی بزرگی را در اهل سنت با عنوان ماتریدیه پدید آورد. آن چه سبب امتیاز ماتریدی در جهان اسلام گردید، روش او در بررسی مسائل کلامی و مطالب علمی بود. او در تبیین آرای خود از عقل و نقل به قدر اعتدال بهره جست و از هرگونه زیاده روی پرهیز می کرد. اندیشه های کلامی ماتریدی در موارد متعددی با اعتقادات امامیه هماهنگی دارد که مشخصاَ می توان به حسن و قبح عقلی، محال بودن تکلیف به ما لایطاق، مختار بودن انسان، وجوب معرفت خدا از طریق عقل قبل از شرع، و تفسیر برخی از صفات خبری خداوند اشاره کرد. اگرچه ماتریدی با ارائه اندیشه های جدید از قبیل منابع معرفت، یکی از مشاهیر کلامی اهل سنت به شمار می رود ولی او آثاری در فقه، اخلاق و تفسیر نیز دارد که توجه به روش عقلی در کنار روش های نقلی از مهم ترین ویژگی های تفسیری اوست. مواردی مانند حجیت ظواهر قرآن، عدم تحریف قرآن، حجیت خبر واحد در آیات الاحکام، جواز تفسیر و تأویل آیات، جواز تفویض در هنگام تعارض نص با عقل، و وجود مجاز، کنایه و استعاره در قرآن کریم را می توان از مهم ترین مبانی ماتریدی در تفسیر دانست. از آن جایی که قرآن، احادیث پیامبر(، روایاتی از اهل بیت(، اقوال صحابه و تابعین، و اقوال مفسران سابق، منابع تفسیری او را تشکیل داده اند، می توان گفت که روش های تفسیری او عبارت است از: تفسیر قرآن به قرآن، تفسیر روایی، تفسیر عقلی و اجتهادی. با توجه به تخصص ماتریدی در علم کلام، گرایش کلامی او در تفسیر کاملاَ آشکار است. او همچنین تلاش کرده است تا نظرات فقهی مذهب خود را با استفاده از آیات قرآن، اثبات نماید.