نام پژوهشگر: مجتبی المحمودی
عبدالحسن نصیف رضا مختاری
در این تحقیق به صورتی تطبیقی دیدگاه های فقه شیعه امامیه و فقه مذاهب فقهی اهل سنّت درباره هِلال ماه قَمری، اثبات اول ماه قمری، رویت هلال، ثبوت هلال به ویژه در ماه های شواّل و رمضان برای روزه ماه مبارک رمضان و ذی حجّه برای مناسک حج، واکاوی می شود. نویسنده راه های اثبات هلال اوّل ماه را به وسیله چشم غیر مسلّح و با استفاده از ادوات علم ستاره شناسی و تلسکوپ های قوی بررسی کرده و مسأله افق در کشورهای اسلامی و وحدت افق این کشورها را از منظر فقه شیعه امامیه و فقه اهل سنّت، همراه با دیدگاه های فقهای دو طرف را منعکس می کند. وی برای ساماندهی تحقیق خوش مباحث آن را در دو قسمت مجزّا یعنی دیدگاه های فقه امامیه و دیدگاه های فقه اهل سنّت ارائه کرده است. در قسمت اوّل ثبوت هلال نزد شیعه امامّیه را درچهار باب مطرح می کند: در باب اوّل علایم داخل شدن ماه جدید قَمری را بیان و موضوعیت داشتن رویت با چشم و تأکید فقهای امامّیه بر رویت هلال به عنوان یک اصل فقهی در این زمینه را منعکس می کند. آن گاه ادّله اعتبار رویت را در روایات امامیه حتّی با چشم مسلّح مطرح کرده و دیدگاه های دو گروه از فقهای مزبور مبنی بر موضوعیت داشتن رویت یا طریقیت آن را جداگانه مطرح و ادلّه طرفین را در این زمینه شرح می دهد. سپس راه اثبات هلال اوّل ماه را به وسیله علم یافتن و بینه فقهی و شرعی بیان کرده، ادلّه مربوط به شهادت فرد یا افراد متعّدد از زن و مرد را در رویت هلال و اثبات اوّل ماه قَمری به صورت جداگانه بررسی می کند. اثبات حلول ماه قَمری به وسیله محاسبات ریاضی، و حکم حاکم شرعی و محاسبات فَلَکی از مباحث بعدی این نوشتار محسوب می شود، که اقوال فقهای امامیه و ادلّه مخالفان و موافقان در این باره بیان گردیده است. نویسنده در همین زمینه مناقشه برخی فقهای امامیه مبنی بر دقیق نبودن محاسبات فَلَکی برای تعیین اوّل ماه قَمری و ادلّه آنان را نیز ذکر می کند. در باب سوم، بحث وحدت افق در کشورهای مسلمان و اقوال موافقان و موافقان آن از فقهای امامیه، و ادلّه هر یک را می خوانیم. دیدگاه های فقهی اهل سنّت درباره راه های اثبات هلال و ادلّه آنان مبنی بر شهادت شهود، اشتراط تعدّد طلوع ماه، محاسبه کردن آن به وسیله محاسبات فَلَکی و نجومی، و ادلّه فقهی آنان در زمینه راه اثبات اوّل ماه قمری، از مندرجات قسمت دوم محسوب می شود.