نفاق در اصطلاح به معنای اظهار ایمان در ظاهر و عدم پذیرش آن در باطن است. تفاوت نفاق با دروغ آن است که در نفاق میان ظاهر و باطن تفاوت وجود دارد، اما در کذب و دروغ میان گفتار و واقعیت تضاد وجود دارد. همچنین تفاوت نفاق با تقیه در آن است که نفاق کفر را با هدف افساد پنهان می کند، اما تقیه ایمان را برای حفظ جان و اصلاح امور مخفی می نماید. بیماری روح، آرزوی کسب قدرت، ترس از حاکم، طمع، نادانی، حقارت، اطلاع رسانی نادرست، خلف وعده، خیانت، ایمان ظاهری به خدا و معاد، و فریب کاری از معیارها و عواملی است که نفاق را ایجاد می نماید. از صفات منافقین نیز می توان به سرگردانی، فرصت طلبی، ترس دایمی، ظاهر فریبنده، سخنان جذاب و فصیح، تنگ نظری و ناشناس بودن، اشاره کرد، که با تشویق به منکر و بازداشتن از نیکی ها، فراموشی خدا و فسق فعالیت می کنند. منافقان در زمان رسول خدا(، از ابزارها و شیوه هایی مانند حیله، اتخاذ موضعی متفاوت نسبت به سایر مسلمانان، تشکیل جلسات سری بر ضد پیامبر، تفرقه افکنی، تمسخر مقدسات، تبلیغات سوء و سرزنش مسلمانان استفاده می کردند. در عرصه فرهنگی و سیاسی منافقان به نشر اکاذیب میان سپاه اسلام، تهمت به افراد پاک دامن، تشکیک در شریعت، و ترور پیامبر اقدام می کردند. پس از پیامبر اسلام(، آن ها از شیوه هایی چون تخلف از سپاه اسامه، انکار رحلت پیامبر، تلاش برای زدودن خاطره غدیرخم، ایجاد وحشت، جعل حدیث، ممنوعیت بیان و نگارش احادیث نبوی، ترویج برتری نژادی عرب، ترویج حکایات تورات و انجیل، و برجسته سازی شخصیت نااهلان استفاده می کردند. در عصر حاضر نیز رسانه های گروهی غربی نفاق را پشت پرده تبلیغات و با شعار حقوق بشر، دموکراسی، آزادی و روشن فکری، مخفی کرده اند. برای رهایی از نفاق هماهنگی گفتار و عمل، حفظ وحدت مکتبی، امر به معروف و نهی از منکر، افشای ماهیت منافقان و برخورد قاطع با آنان، راه کارهایی مناسب و مورد تأیید متون دینی است.