چکیده پدیده‏ی بیابان‏زایی به عنوان فرآیند زوال اکوسیستم‏های طبیعی و کاهش استعدادهای بالقوه در نواحی خشک تا نیمه‏مرطوب باعث شده تا خود را به اشکال مختلف در مناطق گوناگون کره‏ی زمین نشان دهد. لذا مقابله با آن در تمام مناطق درگیر با این مسئله بسیار کارساز و سودمند خواهد بود. در این زمینه می توان با ارائه‏ی راه‏کارها و روش‏های مدیریتی مناسب و کارآمد از شدت این پدیده کاسته و حتی از گسترش آن جلوگیری به عمل آورد. برای دست‏یابی به این هدف ابتدا می بایست از فرآیند‏های بیابان‏زایی، عوامل تشدید کننده و میزان شدت و ضعف آن آگاهی کامل داشت تا بتوان به ارائه‏ی مدلی مناسب جهت شناخت و کنترل بیابان‏زایی دست یافت. بنابراین شناخت معیارها و شاخص‏ها به منظور ارائه یک مدل برای نشان دادن شدت بیابان‏زایی و تعیین مهم‏ترین عوامل موثر برآن جهت جلوگیری از گسترش فاکتورهای بیابان‏زایی ضرورت دارد. تحقیق حاضر به منظور بررسی شدت بیابان‏زایی در منطقه جلگه چاه هاشم ایرانشهر به وسعت 27020 هکتار واقع در حدود 210 کیلومتری غرب شهرستان ایرانشهر در استان سیستان و بلوچیستان، بر اساس روش imdpa صورت گرفت. برای به‏کارگیری مدل با توجه به شرایط منطقه 4 معیار و 14 شاخص بیابان‏زایی برای تهیه نقشه شدت بیابان‏زایی منطقه استفاده شد. معیارهای بیابان‏زایی شامل: اقلیم، پوشش گیاهی، خاک و فرسایش بادی می‏باشد. سپس برای هر معیار شاخص‏های آن در تک تک واحدهای کاری منطقه بررسی و وزن‏دهی شد. با محاسبه میانگین هندسی شاخص‏ها و بهره گیری از نرم افزار arcgis نسخه 9، نقشه‏های مربوط به وضعیت هر معیار یا لایه اصلی تهیه شد. در انتها از میانگین هندسی معیارها نقشه شدت بیابان‏زایی منطقه تهیه گردید. نتایج نشان داد که 31/22 درصد از منطقه در کلاس متوسط بیابان زایی و 69/77 درصد در کلاس شدید بیابان‏زایی قرار می‏گیرند. معیار فرسایش بادی با ارزش عددی 18/2 در کلاس متوسط و معیار پوشش گیاهی، معیار خاک و معیار اقلیم به ترتیب با ارزش عددی 97/2 ،92/2 و 68/2 در کلاس شدید بیابان‏زایی قرار می‏گیرند. از میان شاخص‏ها، شاخص خشکی با ارزش عددی 92/3 بیشترین تأثیر و شاخص تداوم خشکسالی با ارزش عددی 6/1 کم‏ترین نقش را در بیابان‏زایی منطقه دارند.

جهت مکان یابی مناطق مستعد پخش سیلاب در این پژوهش لایه های رقومی پارامترهای هیدروژئولوژیکی و هیدرولوژیکی تهیه شد و پس از بررسی میزان تغییرات آنها در محدوده مورد مطالعه، پارامترهای موثر در مکان یابی مناطق مستعد پخش سیلاب انتخاب و متناسب با دستورالعمل های موجود و ویژگی های منطقه کلاس بندی گردید. در ادامه لایه های انتخاب شده بر اساس منطق های بولین، فازی، شاخص هم پوشانی لایه ها و سیستم پشتیبانی هوشمند تلفیق و نهایتا مناطق مستعد پخش سیلاب براساس هر روش تهیه شد. پس از تلفیق لایه های اطلاعاتی در محیط gis مناطق مستعد جهت پخش سیلاب به منظور تغذیه مصنوعی آبخوان دشت مشخص گردید. این مناطق عمدتا در قسمت های میانی دشت به سمت شمال و شمال شرقی و تا شرق دشت قرار گرفته اند. مناطق بسیار مناسب و مناسب در منطق فازی جهت پخش سیلاب 7323 هکتار بوده که معادل با 65/30 درصد و درسیستم پشتیبانی هوشمند 6734 هکتار بوده که معادل با 12/ 28 درصد وسعت از مساحت کل آبخوان را می پوشانند.

قسمت اعظم فلات ایران را نواحی خشک و نیمه¬خشک دربر می¬گیرد که دارای آب و هوای گرم و خشک، زمستان¬هایی ملایم تا سرد با نزولات آسمانی اندک در طول سال و پوشش گیاهی فقیر تا خیلی فقیر می¬باشد. از طرف دیگر شوری آب و خاک از دیگر مشکلات رویش گیاهان در این مناطق است. حفظ و توسعه پوشش گیاهی مراتع و مناطق بیابانی یکی از راه¬های بیولوژیکی بیابانزدایی و از راهکار¬های مدیریتی مراتع بعنوان اکوسیستم¬های طبیعی است. مناسب¬ترین گونه¬ها برای احیاء این مراتع گونه¬های بومی سازگار با شرایط محیط، دارای ارزش علوفه¬ای وداروئی بالا، موثر در تثبیت خاک و حفظ محیط زیست می¬باشند. به منظور بررسی تاثیر پرایمینگ بر ویژگی های جوانه¬زنی بذر کَوَرْ در شرایط شوری ، خشکی و دما مطالعه¬ای بصورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی، با 4 تکرار در سه آزمایش جداگانه در آزمایشگاه دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل در سال 1392 انجام گرفت. فاکتور اول در کلیه آزمایش¬ها پرایمینگ شامل اسیدسالسیلیک در سه سطح (300،200،100 میلی¬گرم بر لیتر)، اسیدجیبرلیک در سه سطح (500،250،125ppm) و اسیداسکوربیک در سه سطح (300،200،100 میلی¬گرم بر لیتر) و آب مقطر بعنوان شاهد بود. فاکتور دوم در آزمایش شوری 5 سطح کلرید سدیم (0، 1/0، 3/0، 5/0 و 7/0 مول بر لیتر)، در آزمایش خشکی 5 سطح پلی اتیلن گلایکول ( 0، 3/0- ، 6/0- ، 9/0- ، 2/1- مگاپاسکال) و در آزمایش دما 5سطح دما (5، 10، 15، 20، 25 درجه سانتیگراد) بودند. نتایج آزمایشگاهی با استفاده از نرم افزار mctatc و آزمون دانکن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که پرایمینگ و تیمار¬های شوری، خشکی، دما بر خصوصیات جوانه¬زنی بذر کَوَرْ تاثیر معنی¬داری در سطح 1 % دارند. تنش¬های شوری، خشکی و دما تاثیر بازدارنده¬ای بر خصوصیات جوانه¬زنی بذر کَوَرْ داشتند ولی تاثیر منفی این تنش¬ها در بذور پرایم شده به مراتب کمتر از بذور پرایم نشده بود. بیشترین درصد جوانه¬زنی در دمای 25 درجه سانتیگراد مشاهده شد. در بین کلیه پیش تیمارهای مورد استفاده اسیدسالسیلیک بیشترین تاثیر را بر خصوصیات جوانه¬زنی این گیاه در شرایط تنش¬های مورد مطالعه داشت.