ایران یکی از کشورهای نفت خیز جهان است که هر سال مقدار زیادی نفت خام از نقاط مختلف آن استخراج و پالایش میشود. رها شدن نفت خام در خاک به هنگام استخراج، حمل و پالایش سبب آلودگی خاک و سفره های آب زیرزمینی می شود. روش های مختلفی برای کاهش آلودگی نفتی وجود دارد که در این میان روش زیستی از جمله روشهای ارزان و مناسب در این زمینه می باشد. گیاه پالایی فناوری مبتنی بر تلفیق فعالیت گیاهان و جامعه میکروبی همراه آن برای تجزیه، غیرفعال کردن و تثبیت آلاینده هیدروکربنی است. در این مطالعه تاثیر غلظت های مختلف نفت خام (0، 5/0، 1، 3 و 5 درصد) بر ویژگی های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی دو نمونه چمن شامل festuca rubra rubra و lolium perenne و همچنین میزان پالایش نفت توسط این دو نمونه مورد بررسی قرار گرفت. برای هر نمونه دو تیمار، یکی پوشانده شده با باکتری نفت خوار rhodococcus ruber و دیگری بدون باکتری، درنظر گرفته شد. این طرح در 3 تکرار به صورت یک آزمایش گلخانه ای در قالب فاکتوریل و به صورت طرح بلوک های کاملا تصادفی انجام شد و پس از 45 روز نتایج مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصل از این آزمایش نمونه های چمن استفاده شده در این آزمایش به آلودگی نفت خام مقاوم بودند و پالایش نفت از خاک توسظ گونه های گیاهی مورد مطالعه قابل توجه بود. حضور باکتری باعث افزایش پالایش نفت از خاک شد و اثرات سمی نفت بر گیاه را کاهش داد.

افزایش فعالیت­های صنعتی در طی سالهای اخیر و به دنبال آن ورود انواع فلزات سنگین از جمله سرب به خاک از مشکلاتی است که سلامت بشر را تهدید می­کند. امروزه تکنیک گیاه پالایی به عنوان یک روش مقرون به صرفه و مناسب از نظر محیط زیست، کاربرد بسیار مهم در پالایش خاک­های آلوده دارد. عوامل همبند کننده (کلاتورها) به دلیل کمپلکس شدن با فلزات و افزایش انحلال پذیری فلزات سنگین نقش بسزایی در سرعت بخشیدن به فرایند گیاه ­پالایی می­توانند داشته باشند و با توجه به این که اتیلن دی امین تترا استیک اسید (edta) جزء کلات­ کننده­ های بسیار موثر در انحلال­ پذیری فلز سرب به حساب می­آید، می­تواند در فرآیند گیاه پالایی بسیار موثر عمل کند. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر edtaبر گیاه پالایی تاج خروس زینتی در برابر تنش سرب در قالب طرح کاملا تصادفی در 2 تیمار با 3 تکرار در گلخانه اجرا گردید. تیمار­ها شامل 4 غلظت صفر(شاهد)،120،60و180 میکرو مولار سرب وedta در دو غلظت صفر و500 میکرو مولار در محیط هیدروپونیک، به مدت 14 روز بر روی گیاهان اعمال گردید. نتایج نشان داد که کاربرد همزمان edta با سرب نه تنها به جذب سرب از طریق ریشه ­ها کمک کرد، بلکه در انتقال سرب به بخش هوایی گیاه موثر بود و باعث کاهش سمیت سرب و افزایش رشد گیاه گردید. با توجه به اینکه گیاه تاج خروس زینتی تا غلظت 180 میکرو مولار سرب، حتی در عدم کاربرد edta مقاومت نشان داد، پس می­توان در فرایند گیاه پالایی خاک­های آلوده به فلز سرب، از این گیاه استفاده کرد.

افزایش آلاینده های محیطی به ویژه فلزات سنگین، زاییده صنعتی شدن جوامع بشری است.گیاه پالایی که همانا استفاده از گیاهان برای جذب، تجمع و سمیت زدایی آلاینده ها از طریق فرآیندهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی می باشد، از جمله راه کارهای کم هزینه و مطمئنی است که همواره برای حذف و یا کاهش غلظت های عناصر سنگین توصیه می شود. نیکل و آرسنیک از جمله عناصرطبیعی هستند که به فرمهای مختلف در محیط زیست، رودخانه ها، دریاچه ها، اقیانوس ها، خاک، هوا، آب آشامیدنی و همچنین در پیکر گیاهان و حیوانات وجود دارند. همچنین از مهم ترین عناصر سرطان زا می باشند. هدف از این پژوهش ارزیابی توان گیاه پالایی گیاه دارویی گشنیز(coriandrum sativum) در جذب عناصر سمی نیکل و آرسنیک می باشد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار سطح عنصر نیکل شامل 500،200،100،0 میکرومولار و چهار سطح عنصر آرسنیک شامل 250،150،50،0 میکرومولار و در شش تکرار اجرا شد. نتایج نشان داد که بخش هوایی گیاه گشنیز نسبت به ریشه مقدار کمتری از فلزات سنگین نیکل و آرسنیک را جذب کرده و این کاهش به علت مصارف تغذیه ای اندام هوایی گشنیز توسط انسان از اهمیت بالایی برخوردار است.

شوری یکی از تنش های غیر زیستی محیطی مهم و شایع در جهان است که موجب محدودیت رشد و تولید گیاهان در مناطق خشک و نیمه خشک می شود. زمین های کشاورزی در اثر شوری ازبین میروند که این موضوع در تولیدات کشاورزی اثراتی منفی به دنبال خواهد داشت. مسائل و مشکلات مربوط به شوری در حال افزایش است و کشاورزی غیر اصولی، همچنین آبیاری نادرست زمین های کشاورزی عامل یک سوم شوری خاک می باشد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار سطح شوری شامل 0، 50، 100و200 میلی مولار کلرید سدیم و در پنج تکرار در گلخانه ی دانشگاه دامغان اجرا شد. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت کلرید سدیم صفات مورفولوژیکی در گیاه گشنیز کاهش پیدا کرد، همچنین میزان پروتئین و آنزیم کاتالاز کاهش قابل توجهی را نشان داد اما از طرف دیگر پارامترهایی مانند قند، ترکیبات فنلی، آلدئیدها، پرولین و آنزیم پراکسیداز با اعمال تنش افزایش یافت. بنابراین به نظر می رسد میزان تجمع پرولین و فعالیت آنزیم پراکسیداز از عوامل موثر بر مقاومت به شوری در گیاه گشنیز بوده، همچنین افزایش رنگدانه های کمکی می تواند علت مقاومت به شوری و ثبات ساختارهای فتوسنتز باشد.

همزمان با پیشرفت و توسعه صنایع،استخراج معادن،ذوب فلزات و مصرف کودهای شیمیایی حاوی عناصر سنگین، آلودگی خاک به فلزات سنگین به یکی از مشکلات زیست محیطی عمده در جوامع بشری تبدیل شده است. امروزه از تکنیک گیاه پالایی به عنوان یک تکنولوژی و علم جدید جهت پاکسازی فلزات سنگین استفاده می کنند. آرسنیک به عنوان یک شبه فلزسمی از آلاینده های مهم محیطی به شمار می آید که از خاک ها ی آلوده و از طریق ریشه وارد گیاهان و زنجیره های غذایی شده و تهدیدی جدی برای سلامتی انسان ها محسوب می شود. این عنصر باعث ایجاد تغییرات ساختاری،موروفولوژیکی،فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی در گیاهان می گردد. هدف از این پژوهش بررسی کارایی گیاه پالایی گیاه دارویی گشنیز (coriandrum sativum) و تاثیر سطوح مختلف گوگرد بعنوان تشدید کننده جذب فلزات سنگین بر پاکسازی عنصرسمی آرسنیک می باشد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه سطح آرسنیک شامل120،60، 0میلی گرم بر کیلوگرم خاک و چهار سطح گوگرد شامل0،50،100،150میلی گرم بر کیلوگرم خاک در چهار تکرار اجرا شد. نتایج نشان داد که بخش هوایی گیاه گشنیز نسبت به بخش ریشه مقدار بیشتری آرسنیک جذب کرده است. واژه های کلیدی: آلودگی زیست محیطی، آرسنیک، گوگرد، گشنیز