نام پژوهشگر: بهنام شمسی
مریم امامی جعفری افشین اکبرپور
در راستای بررسی کارآمدی روش ژئوشیمیایی bleg در ایران محدوده های متفاوتی انتخاب شد. شرط موردنیاز برای گزینش این محدوده ها داشتن آگاهی های نسبتا کامل زمین شناسی و اکتشافی از محدوده های انتخابی بود. به همین سبب ورقه 1:100000 سیه رود در حوزه ی زمین شناسی آذربایجان و در محلی که نقشه ی زمین شناسی و اکتشافات ژئوشیمیایی پیش تر در آن انجام شده بود، برگزیده شد. ورقه سیه رود در طول جغرافیایی خاوری ?46?^° ?00?^ تا ?46?^° ?30?^ و عرض جغرافیایی شمالی ?38?^° ?30?^ تا ?39?^° ?00?^ با گستره 1850 کیلومترمربع در ناحیه بسیار کوهستانی و صعب العبور شمال باختر شهرستان اهر قرار گرفته است. ناحیه مورد بررسی دربردارنده یک ورقه 1:100000 از چهارگوش 1:250000 تبریز می-باشد، و بخشی از آن که در شمال قرار گرفته هم مرز با کشورهای جمهوری ارمنستان و جمهوری آذربایجان است. واحدهای سنگی عمدتا شامل واحدهای آهکی و فلیش گونه کرتاسه بالایی، توده های نفوذی با سن الیگوسن و رخساره های آتشفشانی- رسوبی ائوسن می باشد. سنگ های نفوذی الیگوسن مهم ترین واحد آذرین منطقه مورد بررسی می باشند. بازتاب فعالیت های ماگمایی این دوره به شکل سنگهای نفوذی و ساب ولکانیک و گاه آتشفشانی است. شکل عمومی فعالیت های ماگمایی در قالب گنبدهای آذرین بزرگ و کوچکی که تحت تاثیر سیالات داغ مربوط به فعالیت این توده ها دگرسانی بسیار گسترده ای را در این مناطق ایجاد نموده است که همراه با کانی سازی های گاه چندفلزی و تیپ کانی سازی پورفیری و رگه ای نیز می باشد، قابل مشاهده است. بخش بزرگ این رخنمونها در کشورهای همسایه شمالی یعنی جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان گسترش دارند که به توده نفوذی اردوباد- مگری (قولان) معروف است. از دید سنگ شناسی، باتولیت قره داغ و توده های نیمه ژرف ساب ولکانیک در منطقه مورد بررسی شامل ترکیبات گابرو، دیوریت، کوارتزدیوریت، کوارتز مونزونیت، کوارتز مونزودیوریت، گرانودیوریت، تونالیت و مونزوگرانیت می باشد. بررسی های پتروگرافی بر روی نمونه های برداشت شده از منطقه سنگ میزبان کانی زایی را عمدتا گرانودیوریت معرفی می کند که بخش بزرگی از باتولیت قره داغ را شامل می شود. بررسی و آنالیز 168 نمونه ی برداشت شده به روش ژئوشیمیایی bleg در منطقه، منجر به معرفی 4 محدوده ناهنجار طلا در ورقه سیه رود شد. منطقه انیق- قره چیلر در مرکز توده نفوذی اردوباد (قولان) قرار گرفته است. این منطقه در حد فاصل روستاهای انیق- قره چیلر واقع در یال باختری رودخانه انیق می باشد. کانی سازی در منطقه عبارت از رگه های کوارتزی و زون های دگرسانی در درون توده گرانودیوریتی می باشد. گستره این منطقه حدود 80 کیلومتر مربع می باشد. روستای نمنق در گوشه شمال خاوری ورقه سیه رود قرار گرفته است. این منطقه نیز همانند منطقه انیق- قره چیلر در درون توده نفوذی اردوباد قرار دارد. گستره این منطقه حدود 20 کیلومترمربع می باشد. در بالادست حوزه آبریز محدوده نمنق، در نزدیکی روستای اشتوبین آنومالی کوچکی در بین رسوبات دگرگونی دونین و آبرفت های کواترنری بدست آمده است که گستره ای در حدود 4 کیلومترمربع را شامل می شود. در جنوب ورقه و در محل نشانه طلای آندریان یا آندرجان که بیشتر با برونزد واحدهای رسوبی ماسه سنگی- مارنی و آهکی مشخص شده است نتایج چشمگیری با داده های blegاز خود نشان می دهد. گستره این منطقه حدود 6 کیلومترمربع است. انطباق بیش از 90% نتایج حاصل نمونه های bleg با نتایج روش ژئوشیمی رسوبات آبراهه ای در ورقه 1:100000 سیه رود، دلیل استواری بر دقت بالای این روش است. به منظور تعیین نحوه کانی سازی در منطقه و خاستگاه کانی زایی، از محدوده ی انیق- قره چیلر - بزرگترین محدوده ی ناهنجار طلا در منطقه موردبررسی- نمونه هایی از واحدهای سنگی جهت بررسی های ژئوترمومتری و کانه نگاری برداشت گردید. بررسی های ژئوترمومتری بر روی نمونه های برداشت شده از رگه های کوارتزی کانه دار، دمای همگن شدن سیالات درگیر دو فازی، را بین 550-157 و دمای همگن شدن سیالات درگیر سه فازی، را بین 532- 218 درجه سانتیگراد نشان می دهد. شوری سیالات عمدتا بین wt% equ nacl 25-40 است. کانی سازی طلا در منطقه انیق- قره چیلر عمدتا در درون رگه های سیلیسی و توده ی نفوذی دگرسان شده می باشد. بررسی های کانه نگاری بر روی این رگه ها و توده ی نفوذی دگرسان شده، کانی های پیریت، کالکوپیریت، مولیبدنیت، اسفالریت، کالکوسیت، بورنیت، آزوریت، مالاکیت، تتراهدریت، مگنتیت و اکسیدهای آهن ناشی از دگرسانی توسط محلول های هیدروترمال را نشان می دهد. بیش ترین میزان طلای اندازه گیری شده، مربوط به نمونه ای از یک رگه ی کوارتزی با عیارppb 8956 است. توالی همبود (پاراژنتیکی) کانه های تشکیل شده در مراحل هیپوژن و سوپرژن در منطقه، بررسی های ژئوترمومتری بر روی رگه های کوارتزی، وجود دگرسانی های سرسیتی، سیلیسی، بیوتیتی و پروپیلیتی و همبستگی قوی بین طلا و مس و وجود رگه- رگچه های سیلیسی طلادار در نزدیکی و یا در درون نفوذی های میزبان همگی نشان از یک منشا ماگماتیک برای سیالات کانه ساز در رگه های سیلیسی طلادار است. ولی با توجه به اینکه آگاهی و اطلاعات ما برای تعیین خاستگاه کانسار انیق-قره چیلر کافی نیست و همچنین اکتشافات عمقی به طور سیستماتیک بر روی این ذخیره صورت نگرفته، و کلیه داده های اکتشافی اخیر مربوط به بخش های سطحی است، بنابراین با قاطعیت نمی توان درباره خاستگاه کانسار انیق-قره چیلر نظر داد.
باقر باجلان رضا اهری پور
به منظور ارزیابی پتانسیل اقتصادی پلاسر¬های منطقه پوسیده-¬ چشمه حافظ واقع در جنوب شرق دامغان، روش¬های اکتشافات ژئوشیمیایی از رسوبات آبراهه¬ای، اکتشافات کانی¬های سنگین، بلگ (belg) و داده¬های حاصل از دورسنجی جهت افزایش سرعت اکتشاف و کاهش هزینه¬های آن بکار برده شده است . برای انجام عملیات نمونه برداری با استفاده از نرم افزار ver10.1 arc gis شبکه نمونه برداری طراحی شد. ابتدا طرح کلی آبراهه¬های ناحیه با استفاده از نقشه¬های توپوگرافی1:50000 معلمان رسم شد، سپس نقشه زمین¬شناسی منطقه به صورت یک لایه اطلاعاتی بر روی آن قرار گرفت و در ادامه به کمک داده¬های ماهواره¬ای دو سنجنده aster و +etm جهت آشکار سازی رگه¬های سیلیسی، لیتولوژی و سنگ¬شناسی منطقه اقدام شد. با اعمال تکنیک ترکیب رنگی کاذب بر روی تصاویر ماهواره¬ای، لیتولوژی منطقه بارزسازی شد و به صورت اولیه محل برداشت 32 نمونه ژئوشیمیایی و 27 نمونه کانی سنگین و 10 نمونه بلگ در پایین دست گسل¬ها، همبری¬های مهم زمین شناسی و مناطق با چگالی گسلی بالا تعیین شد. انطباق زون¬های تمرکز یافته از کانی¬های سنگین با ناهنجاری¬های عنصری در نمونه¬های رسوب آبراهه¬ای تأییدی بر حضور کانی سازی در سنگ¬های در برگیرنده حوضه آبریز می¬باشند. به منظور بررسی ارتباط موجود بین آنومالی¬های بدست آمده در مرحله مطالعات کانی¬های سنگین با مقادیر بدست آمده در مطالعات ژئوشیمیایی تعداد 9 عنصر شامل: طلا، آهن، باریم، سرب، مس، روی، آرسنیک، نقره و مولیبدن انتخاب و نقشه مربوط به ناهنجاری های ژئوشیمیایی آن¬ها ترسیم شد. در نهایت با توجه به نتایج حاصل در منطقه مورد مطالعه تنها در مورد دو عنصر سرب و روی می¬توان انتظار کانه¬زایی در حد اقتصادی را داشت و در مورد مابقی عناصر مانند مس، آهن، طلا و نقره انتظار کانه¬زایی در حد اقتصادی بسیار پایین می¬باشد.