به منظور استفاده درست و مدیریت صحیح خاک، شناخت جامع و همه جانبه آن یک امر ضروری و پایه می-باشد. شرایط تشکیل خاک در کاربری و توپوگرافی های مختلف بسیار متفاوت هستند. در این تحقیق 2 پروفیل در کاربری مرتع، 2 پروفیل در کاربری کشت دیم و 4 پروفیل در کشت آبی در منطقه چایپاره استان آذربایجان غربی حفر گردید. پروفیل ها تشریح و جهت انجام آزمایشات فیزیکوشیمیایی و کانی شناسی رس مورد مطالعه قرار گرفتند. رده بندی تمام پروفیل های مورد مطالعه اینسپتی سول شناسایی شد. نتایج نشان داد که واحد فیزیوگرافی و کاربری اراضی از طریق تاثیر بر روی مقادیر رس و ماده آلی خاک، بر روی ظرفیت تبادل کاتیونی خاک موثر بوده است. تطبیق نتایج آزمایشگاهی با موقعیت پدون ها در کاربری های مختلف نشان داد که با افزایش طول شیب و نیز حرکت از رسوبات پای مخروط افکنه به طرف رسوبات آبرفتی رودخانه ا ی، مقدار ظرفیت تبادل کاتیونی و همچنین آهن پدوژنیک خاک و بطور کل وضعیت تکاملی خاک بطور نسبی افزایش یافت ولی تاثیر چندانی در مقدار اسیدیته و هدایت الکتریکی خاک بوجود نیامد. شواهد بدست آمده از نتایج xrd نشان داد که توپوگرافی و نوع کاربری، تاثیر به سزایی بر کیفیت رس ها نداشته ولی بر خصوصیات نیمه کمّی کانی های فوق الذکر موثر بوده است. بدین صورت که مقدار کانی اسمکتیت در بخش رس ریز کاربری آبی به مقدار قابل توجهی نسبت به سایر کاربری های بیشتر بود. همچنین وضعیت محصولات زراعی متفاوت کشت شده در دو کاربری دیم و آبی بر کمیت کانی های رسی تاثیرگذار بود. بطوریکه مقدار کانی میکا با کشت متناوب محصولات از جمله گیاهان پتاس دوست در کشت آبی نسبت به گندم در کشت دیم، به طور چشمگیری کاهش پیدا کرده بود. ضمن اینکه برداشت محصول سالانه بیشتر در کشت آبی در مقایسه با کاربری دیم، عامل دیگری در وجود اختلاف در مقدار این کانی در دو کاربری مذکور بود.