منظور بررسی اثر جیره های حاوی بنتونیت فعال و طبیعی (سدیمی و کلسیمی) بر غلظت نیتروژن آمونیاکی شکمبه در شرایط برون تنی و درون تنی ، متابولیت های خون و عملکرد گوساله های نر هلشتاین سه آزمایش صورت گرفت . در آزمایش اول غلظت نیتروژن آمونیاکی در محیطهای کشت حاوی انواع بنتونیت فعال که از لحاظ در صد جرمی اسید به بنتونیت و مدت زمان واکنش متفاوت بودند (10، 15 و 20 در صد جرمی اسید به رس و 2 و 4 ساعت زمان واکنش) و بنتونیت طبیعی در زمانهای 4 و 24 ساعت مورد مقایسه قرار گرفت. در 4 ساعت پس از کشت غلظت نیتروژن آمونیاکی تحت تاثیر نوع تیمار قرار گرفت (05/0>p). کمترین غلظت نیتروژن آمونیاکی در تیمار حاوی 15 درصد نسبت جرمی اسید به بنتونیت و در 4 ساعت واکنش (86/5 میلی گرم در دسی لیتر) و بیشترین میانگین در تیمار حاوی 20 درصد نسبت جرمی اسید به بنتونیت و 4 ساعت زمان واکنش (17/7 میلی گرم در دسی لیتر) مشاهده گردید. در آزمایش دوم غلظت نیتروژن آمونیاکی در محیط های کشت حاوی سطوح مختلف بنتونیت سدیمی یا کلسیمی (1، 2 و 3 درصد کل ماده خشک) در زمانهای مختلف انکوباسیون (2، 4، 8، 12 و 24 ساعت) در جیره های مشابه از لحاظ پروتئین خام ولی متفاوت از لحاظ تجزیه پذیری در شکمبه بررسی گردید. در سطح بالای تجزیه پذیری غلظت نیتروژن آمونیاکی در 2 و 4 ساعت پس از کشت تحت تاثیر نوع تیمار قرار گرفت (05/0>p). کمترین میانگین غلظت نیتروژن آمونیاکی در جیره های حاوی 2 درصد بنتونیت سدیمی و بیشترین میانگین در تیمار شاهد مشاهده گردید. در زمانهای 8 ، 12 و 24 نوع تیمار اثری بر غلظت نیتروژن آمونیاکی نداشت (05/0<p). در سطح پایین تجزیه پذیری غلظت نیتروژن آمونیاکی در 4 ساعت پس از انکوباسیون تحت تاثیر نوع تیمار قرار گرفت (05/0>p). اما در بقیه زمانهای انکوباسیون نوع تیمار تاثیری بر غلظت نیتروژن آمونیاکی نداشت (05/0<p). بیشترین میانگین غلظت نیتروژن آمونیاکی در 4 ساعت پس از انکوباسیون در تیمار شاهد (06/5 میلی گرم در دسی لیتر ) و کمترین آن در تیمار حاوی 3 درصد بنتونیت سدیمی ( 63/4 میلی گرم در دسی لیتر) مشاهده گردید. در آزمایش سوم بمنظور بررسی تاثیر خوراکهای حاوی 2 درصد بنتونیت سدیمی یا کلسیمی بر عملکرد پروار، متابولیتهای خون ، غلظت نیتروژن آمونیاکی شکمبه و ph از 18 راس گوساله نر هلشتاین با میانگین وزن 23± 227 در قالب طرح کاملا تصادفی استفاده گردید. تیمار های آزمایشی شامل : 1- جیره پایه 2- جیره پایه+2 درصد بنتونیت کلسیمی 3- جیره پایه+2 درصد بنتونیت سدیمی بود. غلظت نیتروژن آمونیاکی شکمبه ، نیتروژن اوره ای و کل پروتئین پلاسمای خون تحت تاثیر نوع تیمار قرار گرفت (05/0>p). اما نوع تیمار تاثیری بر ph مایع شکمبه ، گلوکز و آنزیمهای کبدی ast و alt نداشت (05/0<p). افزایش وزن روزانه و ضریب تبدیل غذایی تحت تاثیر نوع تیمار قرار گرفت (05/0>p). خوراک مصرفی روزانه تحت تاثیر نوع تیمار قرار نگرفت (05/0<p).