نام پژوهشگر: محمد فقیهی صدر

بررسی تحلیلی خاستگاه و ارزش شهرت در آرای فقهای شیعه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه فردوسی مشهد - دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری 1392
  محمد فقیهی صدر   عباسعلی سلطانی

شهرت گرایش اکثریت به یک رأی و نظر خاص است و به سه قسم روایی و عملی و فتوایی تقسیم می شود. در کتاب های اصولی بیشتر از شهرت فتوایی سخن به میان آمده است و کمتر به مباحث مربوط به شهرت روایی و عملی پرداخته شده است. در بسیاری از موضوعات فقهی پای شهرت و آرای مشهوره به میان میآید و رای و نظر مشهور از اهمیت بیشتری برخوردار می گردد، ولی به این نکته باید توجه داشت که در نقد و بررسی آرا نباید تحت تاثیر رأی و نظر مشهور قرار گرفت.نقش و جایگاه شهرت در استنباط احکام شرعی و فروع فقهی اهمیت بسزایی دارد. این رساله به صورت تحلیلی و توصیفی و با استفاده از کتاب خانه ها و اسناد و مدارک مکتوب و استفاده از امکانات رایانه و اینترنت به سامان رسیده است، و دستاورد آن این است که اگر شهرت روایی و یا خبر مشهور به حد و اندازه استفاضه برسد و در تمام طبقات راویان و ناقلان متعدد داشته باشد، هر چند به حد تواتر نرسند، سبب تقویت و ترجیح حدیث به هنگام تعارض می شود. اما اگر شهرت روایی صرفاً کثرت نقل و نگارش روایت در کتاب ها و جوامع حدیثی باشد، ولی راویان متعدد نداشته باشد، موجب رجحان روایت نشده و نمی توان آن را از مرجحات به شمار آورد. شهرت عملی نیز در صورتی می تواند جابر ضعف سندی روایت باشد که این شهرت افزون بر میان قدما درمیان متأخران نیز تحقق یافته باشد. بنابراین اگر شهرت عملی نسبت به یک روایت ضعیف صرفاً در میان متقدمان باشد ولی متأخران از آن اعراض نموده باشند، ضعف سندی روایت جبران نمی شود زیرا با وجود اعراض متأخران، وثوق و اطمینان ما نسبت به صدور آن از معصوم (ع) خدشه دار می گردد. شهرت فتوایی متقدمان که گاه از آن به نظریه تلقی تعبیر می شود با وجود قیود و شرایطی که کاشف از سنت معتبر است،حجیت دارد. شرایط حجیت شهرت فتوایی متقدمان عبارت است از: 1-حصول وثوق و اطمینان از شهرت متقدمان 2- اتصال شهرت فتوایی متقدمان به عصر ائمه(ع) 3- همامنگی میان شهرت فتوایی متقدمان با متأخران 4- عدم مخالفت برخی از متقدمان با شهرت فتوایی 5-کاشفیت در شهرت فتوایی قدما 6- حدس به قول معصوم(ع) با شهرت فتوایی 7- عمل متقدمان به مضمون شهرت فتوایی.