پژوهش حاضر به بررسی فرایندهای تضعیف و تقویت موجود در «پنج» گونه ی زبانی استان ایلام از جمله ارکوازی، خزلی ، شیروانی و ملکشاهی با مرکزیت استان ایلام (کردی فیلی) براساس چارچوب نظریه ی واج شناسی زایشی می پردازد. داده های مورد نیاز این پژوهش از چند طریق جمع آوری شده اند: 1- مصاحبه با گویش وران این گونه های زبانی2- نگارنده به عنوان گویش ور بومی گونه ی کردی ایلامی و آشنا با سایر گونه های کردی ایلامی3 - اسناد مکتوب از قبیل کتاب، مقاله، پایان نامه و رساله هایی که تاکنون درباره ی این گونه های زبانی به نگارش درآمده اند. هدف اصلی پژوهش حاضر، کشف فرایندهای واجیِ تضعیف و تقویت در گونه های کردی ایلامی است. برخی از مهم ترین دستاوردهای این پژوهش عبارتند از: الف- واکه های /?/, /e?/ و /y/ در گونه های کردی ایلامی وجود دارد. ب- همخوان های انسدادی چاکنایی و سایش چاکنایی /?/ و /h/ وام واژه های زبان عربی در گونه های کردی ایلامی هستند، یعنی در زیرساخت گونه های اصیل کردی ایلامی وجود ندارند. پ- توزیع همخوان هایِ /h/ , /?/, /b/ در گونه های کردی ایلامی ناقص است. ت- واکه ی پسین و گرد / o / در واژه های اصیل کردی وجود ندارد و یک واکه ی وارداتی است که تنها در محیط پسین و رسا می آید. ث- در گونه های کردی ایلامی معمولا خوشه های همخوانی، با حذف یک همخوان ساده می شوند.