با توجّه به اهمیّت مناطق آزاد تجاری-صنعتی در اقتصاد کشورهای توسعه یافته و برخی کشورهای در حال توسعه، بررسی دلایل ناکامی مناطق آزاد ایران ضروری به نظر می رسد.برای این منظور نگاهی به جایگاه مناطق آزاد در برنامه ریزی منطقه ای ایران می تواند مفید واقع شود. منطقه آزاد تجاری قلمرو معینی است که غالبا در محدوده داخل یک بندر و یا در مجاورت آن قرار گرفته و در آن تجارت آزاد با سایر نقاط جهان مجاز شمرده.در واقع میتوان گفت اصلی ترین هدف مناطق آزاد در جهان و بخصوص در کشور های در حال توسعه ایجاد پیوند ملی با اقتصاد جهانی و بازار های بین الملل در ورای مقررات و قوانین درون مرزی کشور هاست.امروزه مناطق آزاد تجاری بعنوان یکی از پایه های اقتصادی در افزایش صادرات و جذب سرمایه گذاری خارجی سهم بزرگی از اقتصاد کشورهای پیشرفته را تشکیل می دهند.امّا اینکه منطقه خاصی بعنوان منطقه آزاد نامگذاری شده و صرفا اهداف و فعّالیت خاصی برای آن منظور شود، منجر به رشد اقتصادی و تحول مثبت در منطقه نخواهد شد.آنچه باید مورد اهمیّت قرار گیرد، نحوه برنامه ریزی و اتّخاذ سلسله تصمیمات متوالی و متناسب با زمان است که بتواند با توجّه به قابلیت های منطقه، امکان حصول اهداف مورد نظر منطقه را فراهم آورد.از این رو بررسی جایگاه مناطق آزاد در نظام برنامه ریزی کشور در راستای ارزیابی عملکرد این مناطق امری ضروری به نظر می رسد. در این رساله پس از طرح مساله ابتدا مبانی نظری مرتبط با این مساله مورد بررسی قرار میگیرد و پس از مروری بر تغییر دیدگاه برنامه ریزان داخلی نسبت به مناطق آزاد تجاری در ایران چگونگی تاثیر این تغییرات در بعضی معیار های مهم پیشرفت مناطق آزاد مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت سپس موانع و تنگنا های مناطق آزاد ایران مطرح و در نهایت به راهکارها و پیشنهاد هایی برای رشد و شکوفایی مناطق اشاره خواهد شد.مناسبترین روش در این رساله روش مقایسه تحلیلی در نظر گرفته شده است که بر این اساس عوامل موثر بر این موضوع شناسایی شده و از طریق تجزیه و تحلیل این عوامل به پیشنهادات مورد نظر دست می یابیم واژگان کلیدی:منطقه آزاد – توسعه منطقه ای – توسعه اقتصادی – برنامه ریزی منطقه ای