چکیده تاثیر قارچ های میکوریز آربوسکولار بر ویژگی های مورفو فیزیولوژیک گیاه مرزه (satureja hortensis l.) در شرایط تنش شوری به کوشش بهجت جبالبارزی رشد و عملکرد گیاهان در بسیاری از مناطق دنیا توسط تنش های محیطی زنده و غیرزنده متعدد محدود می گردد. شوری یکی از مهم ترین موانع محدود کننده تولید محصولات زراعی در نواحی خشک و نیمه خشک است. قارچ های میکوریز بر رشد گیاهان دارویی تاثیر مثبت دارند. از فواید قارچ برای گیاه میزبان، می توان به افزایش سطح مفید ریشه و در نتیجه افزایش جذب مواد غذایی بویژه فسفر و آب، افزایش عمر ریشه های موئین، افزایش مقاومت به تنش ها، دریافت مواد غذایی با سهولت بیشتر و ایجاد مانع در مقابل ریزجانداران بیماری زا اشاره کرد. در این پژوهش تأثیر قارچ های میکوریزی بر ویژگی های رشد، غلظت و جذب عناصر غذایی و میزان اسانس و ترکیبات اسانس در گیاه مرزه تحت تنش شوری در آزمایش گلخانه ای بررسی گردید. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو فاکتور قارچ میکوریز آربوسکولار در سه سطح شامل شاهد، قارچ گونه گلوموس اینترارادیسز و قارچ گونه گلوموس اتونیکاتوم، تنش شوری در 4 سطح از منبع کلرید سدیم ،0( 5 و 8 دسی زیمنس بر متر( در سه تکرار انجام گردید. تنش شوری میانگین وزن خشک اندام ،2 هوایی و ارتفاع گیاه، کلنیزاسیون ریشه، غلظت و جذب عناصر غذایی نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهن، روی، منگنز، مس، کلسیم و جذب منیزیم را کاهش و وزن خشک ریشه، غلظت و جذب سدیم، غلظت منیزیم و میزان اسانس اندام هوایی گیاه مرزه را افزایش داد. گیاهان تلقیح شده با قارچ های میکوریزی نسبت به گیاهان بدون قارچ در شرایط تنش شوری، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، غلظت و جذب عناصر غذایی نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهن، روی، منگنز، مس، کلسیم و منیزیم در اندام هوایی گیاه مرزه و میزان اسانس بالاتر و غلظت سدیم کمتری داشتند. بالاترین درصد ترکیبات موجود در اسانس کارواکرول و گاما - ترپینن بود. تنش شوری موجب کاهش میزان گاما ترپینن و افزایش - کارواکرول در اسانس مرزه شد. در تیمار های دارای قارچ میکوریزی و بدون تنش شوری در مقایسه با تیمار های بدون قارچ و بدون تنش شوری میزان ترکیبات کارواکرول و گاما ترپینن موجود در - اسانس مرزه افزایش یافت. کلید واژه: گلوموس اینترارادیسز، گلوموس اتونیکاتوم، مرزه، تنش شوری، عناصر غذایی و اسانس.