چکیده به منظور مطالعه برخی صفات زراعی نخود دیم در واکنش به کاربرد سیستم های مختلف خاک ورزی و سطوح متفاوت پیش تیمار بذرها آزمایشی در سال 1391 در شهرستان پیرانشهر (عرض جغرافیایی 36 درجه و 67 دقیقه و طول جغرافیایی 45 درجه و 21 دقیقه و 1460متر ارتفاع از سطح دریا) به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصافی در سه تکرار اجرا گردید. فاکتورهای مورد مطالعه شامل خاک ورزی (شخم عمیق + چیزل، شخم کاهش یافته (چیزل)، شخم عمیق + چیزل + دیسک) به عنوان کرت اصلی و اعمال پیش تیمار (شاهد، آب، روی و فسفر و کیتوسان) به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شدند. صفات اندازه گیری شده شامل: تعداد برگچه، تعداد برگ ، تعداد شاخه های اصلی، ارتفاع گیاه، تعداد گره ریزوبیومی ریشه، تعداد نیام های دو دانه ای، وزن هزاردانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، درصد نیتروژن دانه، درصد فسفر دانه، درصد پتاسیم دانه و عملکرد پروتئین در هکتار بودند. سیستم شخم کاهش یافته و همچنین پیش تیمار بذور با روی + فسفر دارای بیشترین عملکرد نسبت به سایر تیمارها بوده است و دارای عملکرد 5/2 و 35/2 تن در هکتار بودند که به ترتیب افزایش 25 و 16 درصدی را نسبت به تیمار شاهد نشان می دهند. پیش تیمار روی و فسفر دارای بالاترین میزان پروتئن و فسفر دانه با افزایش 17 و 50 درصدی نسبت به تیمار شاهد گردید. عملکرد دانه با وزن هزار دانه ( **6/0=r)، درصد نیتروژن دانه ( **65/0=r)، درصد فسفر دانه ( **78/0=r) و درصد پتاسیم دانه (**79/0=r) همبستگی نشان داد. به طور کلی بالاترین عملکرد دانه و اجزای موثر در عملکرد دانه از تیمار شخم کاهش یافته و کاربرد روی و فسفر به عنوان پیش تیمار، به دست آمد. کلمات کلیدی: پروتئین، شخم کاهش یافته، کیتوسان، نخود دیم