نام پژوهشگر: مریم نورایی
مریم نورایی سید هاشم حسینی
کاشیهای موزه قم از نظر قدمت، نفاست، ابعاد، کثرت و نقوش و تزئینات و تنوع کتیبههای موجود روی آنها بسیار حائز اهمیت و جالب توجه میباشند. در این تحقیق به بررسی کاشیهای زرین فام موزه قم پرداخته میشود و آن گاه مفاهیم نمادین آنها بررسی میشود و در پی تأویل صورت ویژه آنها پاسخی در فرهنگ ایران برای این سوال جستجو میشود که چرا چنین هنر یکتا و شهره ای، در دورهای پدید آمد که تاریکترین روزهای تاریخی این مرز و بوم است. در خصوص این کاشیها تا کنون تحقیقی- جز کتابی که در دست چاپ است – انجام نگرفته است. روش کار در پژوهش ذیل میدانی بوده و با استفاده از عکسبرداری از کاشیهای موزه و اطلاعاتی که از خود موزه به دست آمده، انجام گرفته است. اغلب کاشیها، کاشیهای ستارهای یا کوکبی با لعاب زرینفام همراه با نقوش گیاهی، انسانی و حیوانی هستند که 53 عدد از این کاشیها در این اثر مورد بررسی قرار گرفته است. کتیبههای روی آنها به خط نسخ و ثلث نوشته شده و مضمون آنها آیات قرآن، اشعار شعرای پارسی گو و احادیث پیامبر اکرم(ص) است و تعداد قابل توجهی از آنها دارای نام سازنده، محل و تاریخ ساخت میباشند. بیشتر نقوش این کاشیها، نقوش گیاهی و اسلیمی است و نقوش حیوانی و گیاهی در آنها جز چند مورد، دیده نمیشود.آنچه که در این کاشیها مأخوذ از فرهنگ غیر ایرانی مینماید در غالب موارد ریشه در فرهنگ دیرینه ایران دارد. بخش اعظم این کاشیها متعلق به دوره ایلخانی است.