نام پژوهشگر: سید محسن نبوی لاریمی
سید محسن نبوی لاریمی نورالدین شریفی
در این تحقیق کوشش شد تا تأثیر تغییرات نرخ ارز بر شاخص قیمت بخشهای مختلف اقتصادی و تورم مورد بررسی قرار گیرد. برای برآورد مدل از الگوی داده- ستانده استفاده شده است. به همین منظور از آخرین جدول داده- ستانده آماری کشور که مربوط به سال 1380 میباشد استفاده شده است. مدل مورد استفاده در این تحقیق مدل شریفی (2012) میباشد. برای کاربرد مدل مورد نظر ابتدا جدول متقارن کالا در کالا تهیه شده است که هر یک از نواحی سهگانه آن با استفاده از تکنیک ریاضی به طور جداگانه محاسبه شده است. از آنجایی که در جدول متقارن کالا در کالا، واردات به صورت کلی آمده است و با توجه به نقش متفاوت هر یک از واردات کالاهای نهایی و واسطه در سطح قیمتها، واردات کل به واردات واسطهای و نهایی تقسیم شده است. به منظور آسانتر شدن محاسبات، سطرها و ستونهایی که نزدیکی و همگنی بیشتری دارند، با یکدیگر ادغام شده و جدول متقارن ابعاد 26 کالایی مبنای محاسبات قرار گرفته است. در نهایت جدول و مدل در سناریوهای مختلف مورد ارزیابی قرار میگیرد. بررسی نتایج مدل در سناریوی اول که هیچ یک از اجزای ارزش افزوده تعدیل نمیشوند، نشان میدهد که گروه «ماشین آلات و تجهیزات» بیشترین افزایش قیمت را داشته است. بر این اساس، 10 درصد افزایش در نرخ ارز، شاخص قیمت این گروه را به میزان 2.71 درصد افزایش میدهد. بعد از گروه ماشینآلات و تجهیزات، گروه «محصولات نساجی، پوشاک و چرم» و «مواد شیمیایی» با 2.02 و 1.85 درصد افزایش، به ترتیب با بیشترین افزایش قیمت روبرو میباشند. در این بین محصولات «معدنی» که واردات کمترین سهم را در نهاده کل آن دارد، با 0.03 درصد افزایش قیمت، کمترین میزان تغییر را داشته است. شاخص قیمت تولیدکننده و مصرفکننده هم به ترتیب با 0.76 و 1.65 درصد افزایش قیمت همراه بودهاند. در بررسی علت این تغییرات، ضریب همبستگی بین واردات و شاخص قیمت بخشها 99/0 بوده است که نشان دهنده اهمیت این عامل در تغییرات شاخص قیمت کالاها میباشد. در مقابل، ضریب همبستگی مازاد عملیاتی و حقوق و دستمزد به ترتیب 0.54- و 0.26- به دست آمده است که میتواند به علت عدم تعدیل این دو قسمت از اجزای ارزش افزوده باشد. در سناریوی دوم نیز گروه «ماشین آلات و تجهیزات» بیشترین تغییرات قیمت را دارا میباشد. در این سناریو که در پی تغییرات قیمت حاصل از افزایش نرخ ارز، مازاد عملیاتی صاحبان سرمایه هم به همراه هزینه واسطه کالاها تعدیل میشود، 10 درصد افزایش در نرخ ارز، سبب 4.33 درصد افزایش در شاخص قیمت تولیدات این محصولات میشود که بیشتر از دیگر کالاها میباشد. همچنین گروههای کالایی «مواد شیمیایی» و «مواد غذایی، آشامیدنیها و دخانیات» با 3.79 و 3.72 درصد افزایش قیمت بعد از گروه ماشینآلات به ترتیب با بیشترین افزایش روبرو بودهاند. این درحالی است که «خدمات آموزشی» با 0.82 درصد افزایش، کمترین میزان افزایش را داشته است. همچنین شاخص قیمت تولیدکننده و مصرفکننده نیز همانند شاخص قیمت دیگر کالاهای اقتصادی افزایش قیمت بیشتری نسبت به سناریوی اول داشتهاند. به طوری که شاخص ppi و cpi به ترتیب 2.91 و 3.71 درصد افزایش قیمت را نشان میدهند. ضریب همبستگی واردات با شاخص قیمت بخشهای اقتصادی با اندکی کاهش نسبت به سناریوی اول به 74 درصد رسیده است که به علت تعدیل مازاد عملیاتی و تاثیر آن بر شاخص قیمت بخشها میباشد. همچنین ضریب همبستگی مازاد عملیاتی با شاخص قیمت از منفی به مثبت تغییر علامت داده است با این حال، ضریب همبستگی حقوق و دستمزد صاحبان کار، به علت عدم تعدیل این جزء از ارزش افزوده همچنان منفی باقی مانده است. در سناریوی سوم که بر خلاف دو سناریوی دیگر اختلاف قابل توجهی بین شاخص قیمت بخشهای اقتصادی وجود ندارد و همهی آنها تقریبا با تغییراتی به اندازه تغییر نرخ ارز همراه بودهاند. به این ترتیب، شاخص قیمت تولیدکننده و مصرفکننده نیز همانند شاخص قیمت کالاهای مختلف، تقریبا به اندازه نرخ ارز افزایش نشان میدهند. زیرا در این شرایط همهی اجزای ارزش افزوده تعدیل شده و عوامل دیگری که بیشتر آنها داخلی هستند در تغییر شاخصهای قیمت بخشها نقش دارند. ضریب همبستگی واردات با شاخص قیمت کالاها در این شرایط از مثبت به منفی تغییر علامت داده است. علت این پدیده عدم تعدیل واردات در حین تعدیل جدول است. اما ضریب همبستگی هر یک از عوامل اولیه مازاد عملیاتی و دستمزد با شاخص قیمت کالاها و خدمات، مثبت است. و بالاخره در پاسخ به سوالات تحقیق و آزمون فرضیههای آن، مشاهده میشود که در سناریوی اول که هیچ یک از اجزای ارزش افزوده تعدیل نمیشود، تغییرات شاخص قیمت کالاهای مختلف متفاوت است. بر این اساس، کالاهایی که واردات واسطهای نسبتا بیشتری دارند بیشتر تحت تاثیر افزایش نرخ ارز قرار میگیرند. در سناریوی دوم نیز این اختلاف وجود دارد اما به علت تعدیل مازاد عملیاتی از تاثیر واردات کاسته شده و از تفاوت بین قیمت بخشها کاسته میشود. در سناریوی سوم به علت تعدیل همه اجزای ارزش افزوده تفاوت افزایش در شاخص قیمت بخشهای مختلف اقتصادی تقریبا به صفر نزدیک میشود. در پایان، میزان انتقال تغییرات نرخ ارز به قیمتهای داخلی، در سناریوی اول نسبتا اندک و تقریبا 10 درصد از تغییرات نرخ ارز به قیمتهای داخلی منتقل شده است. ولی در سناریویهای بعدی به ترتیب با تعدیل بیشتر اجزای ارزش افزوده میزان این انتقال افزایش مییابد تا این که در سناریوی سوم و با تعدیل همهی اجزای ارزش افزوده میزان این انتقال به بخشهای مختلف اقتصادی کامل میشود.