دراین پژوهش منشآ خزندگان را مورد بررسی قرار داده،خانواده های سوسماران را در ایران معرفی نموده و ویژگی های آنها را ذکر کرده ایم ،همچنین به بررسی خانواده لاسرتیده و جنس های آن پرداختیم و سپس به بررسی گونه ی acanthodactylus nilsoni که هدف اصلی این پروژه است پرداختیم. جنس acanthodactylus دارای شش گونه در ایران می باشد: banfordi das 1996 acanthodactylus ،acanthodactylus boskianus r-pouyani 1999 ، acanthodactylus grandis boulenger 1909، acanthodactylus micropholis blanford 1874 ، acanthodactylus schmidti salvador 1982 ، acanthodactylus nilsoni r-pouyani 1998 . گونه ی acanthodactylus nilsoni اولین بار توسط رستگارپویانی در سال 1998 از محل نمونه ی تیپیک آن از ایران ، 5 کیلومتری جنوب قصرشیرین واقع در استان کرمانشاه گزارش شده است و در جای دیگری پراکنش ندارد. براساس کار بیابانی از تیر 1391 تا خرداد 1392 از منطقه ی قصرشیرین (واقع در استان کرمانشاه) 42 نمونه نر و ماده از acanthodactylus nilsoni جمع آوری و شناسایی شد.در این تحقیق 33 صفت متریک ومریستیک و نسبت صفت این گونه مورد بررسی قرار گرفت.سپس داده ها با استفاده ازبرنامه نرم افزاری spss-16 وs-plus 8 مورد آنالیز آماری قرار گرفتند.دی مورفیزم جنسی در این گونه بررسی شد .نتایج این آنالیزها تفاوت معناداری بین جنس نر وماده در گونه ی acanthodactylus nilsoni را نشان دادکه در نتیجه ی آن نرها دارای طول گردن ، طول دهانه کلوآک ، طول پهن ترین قسمت قاعده دم و نسبت طول سربه طول بدن بیشتری نسبت به ماده ها داشتند و ماده ها دارای طول تنه و نسبت طول تنه به طول بدن بیشتری نسبت به نرها بودند و تفاوت این دو جنس و تشخیص نر وماده بودن آنها همچنین از طریق ناحیه ی رنگی زیر دم می باشد که در ماده ها این ناحیه قرمز و در نرها زرد یا سبز کمرنگ می باشد که از این طریق دوشکلی جنسی در این گونه نیز به اثبات می رسد. آناتومی مقایسه ای جمجمه در میان تاکسون های مختلف سوسماران یا در میان گونه های خاص سوسماران همواره بیولوژیست ها را به خود جذب می کند.در این مطالعه ، ابتدا ساختارهایی نظیر سقف جمجمه ،کام، جعبه ی مغزی ، فک پائین و دندان های گونه ی acanthodactylus nilsoni جمع آوری شده از قصرشیرین و acanthodactylus boskianus جمع آوری شده از 2 کیلومتری غرب هرسین و استان ایلام، از خانواده لاسرتیده را توصیف ، و سپس جمجمه این دو را با یکدیگر مورد مقایسه قرار داده که این دو گونه دارای سه تفاوت اصلی در استخوان نازال(بینی)، استخوان مربعی وزاویه بین استخوان پتریگوئید و استخوان مربعی بودند وا لگوی تنوع بین جمجمه های این دو گونه را به طور مورفولوژی و عملکردی مطالعه نموده تا تفاوت های جزئی بین آنها را برای تشخیص جایگاه تکاملی از نظر ساختار جمجمه مشخص شود .در نهایت به بررسی انگل های خارجی acanthodactylus nilsoni پرداخته و تآثیر آنها را در این گروه مشخص مورد بررسی قرار می دهیم. کلمات کلیدی: جنس acanthodactylus، گونه acanthodactylus nilsoni ،گونه acanthodactylus boskianus،دی مورفیزم جنسی،جمجمه ، انگل های خارجی