تحولات زبانی از قدیمی ترین دوران در زبان فارسی مشهود است که عبارتنداز: تحول واجی، صرفی، نحوی، واژگانی، معنایی، رسم الخطی. از دوره ی قاجار به بعد نیز به دلیل دگرگونی های سریع جامعه، تحولات زبان سرعت یافته است و در برخی زمینه ها، زبان را دچار آشفتگی کرده است. این رساله در صدد است که عوامل و انواع تحول زبان را از دوره ی قاجار تا دوره ی فرهنگستان اول (عهد تدوین ضوابط معین زبان) تشریح کند و بررسی نماید تلاش هایی که برای زدودن عناصر خارجی از زبان فارسی در دوره ی فرهنگستان اول صورت گرفته و قوانینی که برای زبان و خط در این دوره تدوین شده، آیا توانسته است نابه سامانی های زبانی دوره ی قاجار و پس از آن را سامان بخشد؟ در این رساله برای تحلیل دگرگونی های زبانی عهد قاجار تا دوره ی فرهنگستان اول، بر اساس وقایع تاریخی و تألیف آثار به سبک های گوناگون، دوره ی مورد بحث به چهار دوره تقسیم شده است که عبارتند از: 1- دوره ی اول قاجار (1210- 1313 هـ . ق / 1174- 1274 هـ . ش) 2- دوره ی آخر قاجار یا دوران مشروطه (1314- 1344 هـ . ق / 1274– 1303 هــ . ش) 3- دوره ی رضاخان پهلوی تا قبل از تشکیل فرهنگستان اول (1304- 1313 هـ . ش) 4- دوره ی فرهنگستان اول (1314- 1320 هـ . ش) برای مطالعه ی دگرگونی های زبانی دوره ی مورد بررسی، از هر دوره 10 کتاب و از هر اثر 15 صفحه به طور تصادفی انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفته است. سپس نمونه-های استخراج شده از متون منتخب هر دوره ای با زبان نوشتاری رسمی و معیار امروز سنجیده شده است و به این ترتیب سعی شده است تحولات زبانی این دوره نشان داده شود. در دوره ی قاجار تا عهد فرهنگستان اول، مهم ترین علل برون زبانی تحول زبان آشنایی با غرب و افزایش مسافرت ها به فرنگ و رواج صنعت چاپ و عمده ترین دلایل درون زبانی، قانون «کم کوشی زبان» و تلاش برای سهولت تلفظ بوده است. در دوره ی فرهنگستان اول با تدوین قواعد ضابطه مند برای زبان و خط، تا حد زیادی آشفتگی های زبانی که در دوره ی قاجار تا قبل از تشکیل فرهنگستان اول معمول شده بود، نظم یافت که در حوزه ی رسم الخط زبان مشهودتر است. فصول رساله به طور خلاصه از این قرار است: فصل اول به کلیات پایان نامه پرداخته است. فصل دوم انواع تحولات زبانی و عوامل آن ها را در طول تاریخ معرفی می کند. فصل سوم انواع تحولات زبانی در دوره ی قاجار تا عهد فرهنگستان اول را مورد مطالعه قرار داده است. فصل چهارم به نتیجه گیری اختصاص یافته است.