نوشتار حاضر مشتمل بر یک مقدمه و پنج فصل و یک خاتمه می باشد، درمقدمه بحث از اصول دین بودن امامت مورد بررسی قرارگرفته است وبا دلایل عقلی ونقلی به اثبات رسیده است بنابراین ادعای صاحب کتاب که امامت را از فروع دین می شمارد، باطل گردیده است. در فصل اول بعد از تعریف امامت از دیدگاه فریقین بحث وجوب نصب امام از دیدگاه فریقین مطرح شده است، اشاعره نصب امام را بر مردم واجب می داند بنابر دلایلی که ذکر می کنند، اول می گویند: اجماع مسلمین بر مسیله نصب امام از جانب مردم، به تواتر رسیده است، دوم می گویند: وجوب نصب امام برای دفع ضرر های احتمالی است و چون این دو دلیل نقلی است پس وجوب نصب امام نیز نقلی و بر مردم خواهد بود، ولی امامیه می گوید: امامت چون جانشین پیامبر اکرم ? است، چنانکه در تعریف امامت نیز این مطلب روشن است، باید انتخاب و نصب امام نیز بدست خداوند متعال باشد نه بدست مردم، در غیر این صورت، امام خلیفه نبی ? نخواهد بود بلکه خلیفه مردم خواهد شد و این خلاف مقصد ما است. بنابراین دلیل اشاعره بر وجوب نصب امام بر مردم، خود بخود باطل می شود. در فصل دوم شرایط امام از نگاه فریقین مورد بحث و بررسی قرارگرفته است، صاحب کتاب مهم ترین شرایط امام را مجتهد بودن در اصول و فروع دین می داند ولی امامیه این شرط با برای امامیکه خلیفه نبی ? باشد، شایسته نمی داند بلکه مقام امامت را بالاتر از اجتهاد، صاحب علم لدنی می داند چنانکه خود رسول اکرم ? نیز صاحب علم لدنی و صاحب وحی الهی بود (مگر اینکه بر امام وحی تشریعی نمی شود). زیرا که اجتهاد ظن آوور است و حفظ اصل دین که از وظایف امام می باشد با ظن و گمان امکان پذیر نیست پس علم امام به یک منبع علمی متصل باشد که خطاء در آن راه نداشته باشد و آن فقط علم لدنی است و بس. و شرط دیگری که صاحب کتاب مطرح نموده است، قریشی بودن امام است، ولی این شرط نیز صحیح نیست و فرمایش پیامبراکرم ? که فرموده است «کلهم من قریش» جهت تعیین مصداق است نه بیان شرط چنانکه دلایل این مطلب در همین فصل بیان شده است. و از شرایط امامت نزد امامیه، اعلم الناس و افضل الناس و عصمت، می باشد، باوجود این شرایط، شرایط دیگری را که اشاعره و صاحب کتاب ذکر کرده اند، مانند شجاع بودن، عالم بودن، عادل بودن و غیره، خود بخود برای امام ثابت می شود و نیازی به ذکر آنها نیست. در فصل سوم، راههای نصب وتعیین امام از دیدگاه فریقین بررسی شده است. صاحب کتاب راه تعیین امام را علاوه بر نص از جانب خدا و رسول ? بیعت اهل حل و عقد نیز می داند و دلیل آنرا نیز عمل صحابه بیان نموده است. ولی شعه این روش را قبول نداردو فقط نص از جانب خدا و رسول ? را راه تنصب و تعیین امام می داند و با دلایل عقلی و نقلی «از آیات و روایات» این مطلب را ثابت کرده است و می کند. صاحب کتاب برای مدعای خود دلیلی از قرآن حدیث ذکر نکرده و تنها به عمل صحابه بسنده نموده است، این دلیل بدلیل مصادره بودن باطل می شود، بنابراین عقیده امامیه که علاوه بر دلایل عقلی از دلایل نقلی «آیات و روایات» نیز برخوردار است ثابت می شود. فصل چهارم، در این فصل امامت خاصه یعنی امامت ابوبکر و امیرالمومنین ? مطرح شده است، صاحب کتاب با بافتن احادیث زیادی بر خلافت و افضلیت ابوبکر و با منطبق نمودن آیات متعدد قرآن مجید بر خلافت و افضلیت ابوبکر، سعی کرده است، خلافت او را ثابت کند. و ما در جواب او گفتیم که چگونه صاحب کتاب برای اثبات خلافت ابوبکر به آیات متوسل شده است، در حالیکه درباره خلافت ابوبکر نظر خود آنها است که می گویند: «اما النص فلم یوجد» نص بر امامت هیچ کس یافت نمی شود و درباره افضلیت می گویند: افضل بودن برای امام شرط نیست، چگونه به افضلیت او روی آورده است؟ ولی در مقابل صاحب کتاب آیات و روایات زیادی را برای اثبات ولایت وامامت امیرالمومنین ? و همچنین برای اثبات افضل الناس بودن آن حضرت ? آورده ایم که بسیاری از آنها را علمای صاحب نام اهل سنت نیز، قبول دارند، بنابراین امامت امیرالمومنین ? ثابت و امامت ابوبکر باطل. فصل پنجم، در این فصل، وظایف و قلمرو امامت نزد فریقین مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. صاحب کتاب وظایف امام را در حد یک قاضی و یک رییس، می داند، ولی امامیه وظایف امام را همان وظایف وشیون پیامبراکرم ? ، مانند قضاوت وحکومت وغیره، به جز نبوت می داند، زیراکه امام خلیفه نبی است و خلیفه باید مانند مستخلف عنه در کلیه شیون باشد، در غیر این صورت خلیفه نخواهد بود.

این پژوهش، تحت عنوان «ماهیت، مراتب و متعلقات ایمان از دیدگاه نهج البلاغه» تدوین یافته است. در آن سعی شده با محور قرار دادن کلمات امیرالمومنین در نهج البلاغه، دیدگاه آن حضرت در مقوله ایمان: ماهیت ایمان، ایمان و عمل، ایمان و اسلام، ایمان و یقین، نقص و زیاده در ایمان، مراتب و اقسام ایمان، متعلقات ایمان، مورد تبیین و بررسی قرار گیرد. چون مسئله ایمان از عمده مسائل کلامی است که بین متکلمان فرقه های مختلف اسلامی، مثل شیعه، اشاعره، معتزله، خوارج و مرجئه و... مورد اختلاف و معرکه آراء بوده است. لذا دیدگاه و نظرات آنان نیز مورد بازیابی قرار گرفته است و وجوه اشتراک و اختلاف آنها در موارد و مسائل گوناگون ایمان مطرح شده و سپس دیدگاه امیرالمومنینc در آن موارد به عنوان نظر نهائی مطرح شده است که دستاورد و ما حصل این تحقیق این است: ?ـ ماهیت ایمان تصدیق قلبی است و اقرار زبانی و عمل جوارحی از شرائط ایمان محسوب می شود. ایمان و اسلام با هم تفاوت دارند. ایمان همراه یقین، بلکه یقین اساس آن را تشکیل می دهد. تصدیق معرفت کامل همراه با التزام و انقیاد قلبی است. ?ـ ایمان قابل نقضان و زیاده و در نهایت دارای مراتب و درجات می باشد. ?ـ متعلقات ایمان، امور غیبی و آنچه که مربوط به غیب می شود، می باشد همچون: ایمان به خدای متعال، ایمان به رسالت رسولان، ایمان به امامت مامان معصوم، ایمان به ملائکه و ایمان به معاد و آنچه که مربوط به معاد می شود، همه از متعلقات ایمان محسوب می شود.

بررسی شبهات تبرک جستن به غیر خدا می باشد. در این رساله نخست ادله عقلی، نقلی و فطری تبرک جستن به غیر خدا بیان شده سپس شبهات مربوط به آن پاسخ داده می شود. نگارنده ضمن بررسی معنای برکت و منشأ آن به سراغ برخی از آیات رفته و مکانهای مبارک، زمانها، اسامی و کتاب های مبارک در قرآن را معرفی نموده است. وی در ادامه تبرک جستن پیامبر اسلام به وحی، برخی از آثار را بیان نموده و جواز تبرک جستن به آثار مبارک از جمله قبر پیامبر(ص) و تبرک جستن به صالحین درگاه خداوند را اثبات می نماید و دلایل عقلی و نقلی این مسأله را بیان می کند. ردّ مغالطات و شبهات ابن تیمیه و شرک دانستن تبرک و حرمت آن از دیگر زوایای مورد بحث در این رساله است.

رساله ای که در پیش رو قرار دارد تحت عنوان "قضا و قدر" از دیدگاه آیات و روایات تدوین شده است. در آغاز، "کلیات تحقیق" بیان مسأله، طرح تحقیق، ضرورت تحقیق، و کلید واژه ها (قضا و قدر، جبر، اختیار، تفویض، امر بین الامرین، بدا، علت و معلول و دعا) و پیشینه ای موضوع (قضا و قدر) و پیشینه ای تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. از این بررسی به دست آمد که قضا و قدر و کنجکاوی درباره آن، در ادیان الهی خصوصاً اسلام، سابقه ای طولانی داشته است. سپس انواع و اقسام قضا و قدر، یعنی قضا و قدر علمی و عینی و قضا و قدر حتمی و غیر حتمی و موارد آن ها و نیز قضا و قدر تکوینی و تشریعی، بیان شده و هر یک از آنها از دیدگاه متکلمین با استفاده از آیات و روایات مورد تأیید قرار گرفته است. در ضمن، تفاوت های قضا و قدر و مراتب آن ها در علم الهی و انفکاک ناپذیری قضا و قدر با توجه به آیات و روایات ارزیابی شده اند. و آنگاه به عناوین ذیل پرداخته شده است: 1- رابطه ی قضا و قدر و نظام علت و معلولی، که طی این عنوان، چیستی علت و معلول، ضرورت نظام علت و معلول در عالم و رابطه ی قضا و قدر و نظام علت و معلول به بحث گذاشته شده است و در این راستا موارد سازگاری و ناسازگاری قضا وقدر و نظام علیت نیز بیان گردیده و به اثبات رسیده که در دیدگاه " جبر و تفویض" قضا و قدر و نظام علی و معلولی ناسازگارند و در دیدگاه مکتب امر بین الامرین، ارنباط و همخوانی دارند، به گونه ای که از هم انفکاک ناپذیرند. 2- رابطه ی قضا و قدر و اختیار انسان، در طی این عنوان، ابتدا به دیدگاههای جبر، تفویض، امر بین الامرین پرداخته شده و سپس موارد تنافی و عدم تنافی قضا و قدر و اختیار انسان بررسی شده و نیز نتیجه این شد که قضا و قدر و اختیار انسان، در دیدگاه "جبر و تفویض" ناسازگارند و در مکتب امر بین الامرین ارتباط حقیقی دارند. 3- رابطه ی قضا و قدر و "بداء" که در ابتدا تعریف "بداء" و نیز "بداء" از دیدگاه امامیه و عامه بیان گردیده و سپس این نتیجه بدست آمد که رابطه ی بداء با قضا و قدر غیر حتمی با دلایل کافی، از نظر امامیه ثابت شده و خدشه ای هم بر آن وارد نیست. 4- رابطه ی قضا و قدر و دعا که ابتدا معنا و مفهوم دعا و موارد کاربردی آن در اسلام ذکر گردیده و سپس رابطه ی آن با قضا و قدر الهی از دیدگاه آیات و روایات روشن گردیده که دعا خود از مقدرات الهی است و منافاتی میان آنها وجود ندارد. و در آخر سه مسأله مورد تحقیق و کنجکاوی قرار گرفته: 1- به پیشینه ی تاریخی ایمان به قضا و قدر الهی، در امت های گذشته اشاره شده و سپس ضرورت ایمان به قضا و قدر از دیدگاه عقلی و نقلی ثابت و تبیین گردیده است. 2- از نظر عقلی و نقلی آثار و نتایج مثبت دنیوی و اخروی ایمان به آن کاملاً به اثبات رسیده است. 3- از نظر احادیث و روایات و نیز از دیدگاه عقلی آثار سوء دنیوی و اخروی آن، نیز تذکر داده شده است. در پایان پاسخ به سه شبهه داده شده: 1- آیا قضا و قدر عامل عقب ماندگی است؟ که پاسخ به آن از نظر عقلی و کاربردی داده شده و با دلایل کافی ثابت گردیده که قضا و قدر، نه تنها عامل عقب ماندگی نیست بلکه سبب رشد و ترقی انسان ها است. 2- قضا و قدر با نظام علیت ناسازگاری دارد؟ پاسخ به آن نیز از دیدگاه عقلی و نقلی بیان گردیده که ناسازگاری بین آنها نیست. 3- قضا و قدر با اختیار انسان منافات دارد؟ پاسخ به شبهه و موارد تنافی و عدم تنافی قضا و قدر اختیار روشن شده و این مطلب به دست آمد که بر اساس مکتب امر بین الامرین تنافی میان آنها وجود ندارد.

در این نگارش در تبیین ، حقیقت توحید از نظر امامیه خصوصا از نظرهای محقق طوسی و شهید مطهری و رد شبهات وارده وهابیت در این زمینه خصوصا بنیانگذاران وهابیت ابن تیمیه و محمد بن عبد الوهاب مورد بررسی قرار گرفته است . در مکتب امامیه : با پیروی از براهین عقلی و نقلی حکماء و متکلمان و عرفاء در باب ، مفهوم توحید و مراتب آن حقائق عمیق و ظریفی ارائه کرده اند و در همین مکتب توحید نظری و عملی عبارت است از : اعتقاد قطعی به یگانگی یا یکتائی خداوند در ذات و صفات و افعال و رفتار موحدانه ای که تقاضای اعتقاد و اندیشه توحیدی باشد و در توحید نظری وحدت خداوند را به وحدت حقه حقیقیه و عینیت صفات با ذات و عینیت صفات با یکدیگر مطرح است. و در توحید افعالی (خالقیت و ربوبیت) حتی در توحید استعانت ملاک اصلی توحید و شرک استقلالیت و عدم آن به موثر مطرح است . ودر توحید عبادی عنصر اصلی تشکیل دهنده عبادت پرستش موجودی که یکتای معبود خداوند به عنوان مبنای امامیه در این زمینه ارائه شده است . اما بیاناتی که علمای وهابیان خصوصا ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب به پیروی از علماء سلفیه که خودشان به افتخار تلقی می کنند و ادعا دارند که مردم به علت فاصله گرفتن از مذهب سلف دچار شرک شده اند و وظیفه خود دانستند که مردم را به سوی توحید خالص دعوت نمایند ، درحالیکه در مکتب خودشان در مورد توحید نظری را ارائه کرده اند که ریشه علمی دقیق ندارد ، چون گرایش های زیادی به تشبیه و تجسیم داشته با کمال صراحت برای خداوند اعضاء و جوارح اثبات نموده مانند اهل حدیث به ظواهر آیات و احادیث تعصب شدیدی به خرج داده اند و عقلانیت را از صحنه استنباط احکام کنار گذاشته و اهل تاویل را کافر شمرده اند . در تعریف عبادت علمای وهابیّت چند دسته شده اند ، ما چند نوع تعاریف آنها را ذکر کردیم و از آن تعریفها دو مبنا به دست آوردیم: یکی خضوع ، تذلل و محبت تام برای تحقق عبادت و دیگری خضوع تام توام با اعتقاد به الوهیت خداوند . کسانی که عنصر اعتقاد را در عبادت پذیرفته اند در هنگام اتهام شرک به اعمال مسلمین از مبنای اول استفاده کرده اند و از آن به عنوان ابزار سیاسی بهره برده اند . و در فصل چهارم که مهمترین فصلها است دیدگاههای امامیه و وهابیه ذکر شده که بعد از تعیین محل نزاع بر نقطه افتراق ، استدلالات عقلی و ادله شرعی اقامه شده و نشان داده شد که مبانی و ملاکات توحید و شرک از مکتب وهابیت خلاف عقل ، شرع و سیره صحابه و جمهور مسلمین است در ابتدای این نگارش ذکر کلیات در ضمن آن مقدمه و... و معرفی امامیه در ضمن آن (زندگی محقق طوسی و شهید مطهری) و معرفی وهابیت در ضمن آن زندگی مختصر (ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب) و مفهوم شناسی مطرح شد .