نام پژوهشگر: شکرالله شاکری

لهو و لعب در فقه اسلامی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی 1386
  شکرالله شاکری   جعفر یوسفی

لهو به سرگرمی هایی گفته می شود که انسان را از کارهای مهم زندگی همچون یاد خدا، بازمی دارد. لهو از صفات قلب به شمار می رود، و تمام اقسام آن ابزار و وسایلی برای تحقق این صفت قلبی هستند. لعب نیز به عملی اطلاق می شود که با نظم خاص و تنها برای غرض خیالی و غیرواقعی مانند بازی کودکان، انجام می گیرد. حیات دنیا نیز اگر به لهو و لعب تعبیر شده، در مقایسه با حیات اخروی بوده و مراد از آن رفتار و گفتار و افکار انسان در حالتی است که در مسیر رضایت خداوند نمی باشد. درباره حرمت لهو، بررسی آیات و روایات نشان می دهد که دلایل مذکور بر حرمت مطلق لهو و لعب دلالت ندارد، بلکه دلالت آن ها بر حرمت لهو خاص مانند غنا و آلات لهو می باشد. بر این اساس، اگرچه در اقوال فقها، لهو و لعب مرادف لغو و باطل، و اشر و بطر قرار گرفته، اما لغو و باطل در صورتی حرام خواهد بود که مشمول عنوان های حرام دیگری مانند غیبت، استهزاء و غنا قرار گیرد. همچنین ترادف لهو و لعب با آن ها به معنای تساوی نیست، بلکه به معنای نفی تباین میان آن ها می باشد، و این واژگان در مرتبه حرام با هم قابل جمع هستند. از سوی دیگر، برای اباحه لهو، روایات زیادی وجود دارد که در آن ها، لهو بر امور مستحبه مانند نماز شب اطلاق شده، یا لهو به مومن اضافه شده، در حالی که هیچ گاه امر حرام به مومن اضافه نمی شود. همچنین اصل در لعب نیز اباحه است، مگر این که به ملاک بازدارندگی از واجبات، یا دلایل دیگری حرام گردد. مهم ترین مصداق لعب، قمار می باشد. در همین راستا، مسابقه دادن حیوانات اگر منافع عقلایی داشته باشد، مانند مسابقه سگ های تعلیم داده شده برای کشف مواد مخدر و پیداکردن مجرم، جایز خواهد بود. اما مسابقه آن ها برای به جان هم انداختن آن ها حرام است، و مصداقی از اذیت حیوان به شمار می رود.