نام پژوهشگر: مازیار ابراهیمی
مازیار ابراهیمی حسن کهنسال واجارگاه
لاهیجان یکی از بزرگترین و مهمترین شهرهای شمال ایران و گیلان است که در شرق سفید رود واقع شده است. در دوره صفویه مهمترین شهر گیلان و دارای وجه سیاسی نیز بود که سابقا به نام دارالاماره یا دارالامان نیز معروف بوده که بعدها لاهیجان المبارک نامیده شد. در دوره مغول بوسیله اولجایتو اشغال گردیده است. لاهیجان در طول تاریخ شاهد زمین لرزه ها، تاراج ها، قتل ها و غارتها و امراض واگیرداری بوده که در بعضی از دوره ها آن را به ویرانه تبدیل کرده است. دوره طلایی لاهیجان در زمان شاهان اولیه صفویه بود. در این دوره توجه زیادی به لاهیجان شده و خان احمدخان یکی از خانهای معروف این شهر در دوره صفویه در آبادانی آن نقش اساسی داشته است. لاهیجان در تقسیمات کشوری در دوره قاجریه جزو گیلان که شامل چهار شهر دیگر به نامهای رشت، فومن، گسکرات و رانکوه بود، شد. در این دوره لاهیجان به شدت تنزل یافت و یکی از دلایل آن نیز جنگهای ایران و روس بود که باعث شد این شهر موقعیت خود را از دست بدهد هر چند می توان گفت که این دوران یعنی سده های دوازده و سیزده دوران ایستادگی در برابر دست اندازیهای روسیه وعثمانی بوده است که رفته رفته از جنبشهای محلی خارج شده و به جریان مشروطه پیوند یافت. این نکته را نمی توان نادیده گرفت که خانمها و حاکمان لاهیجان در دوره قاجار در آبادانی این شهر بی کفایت و ناتوان بوده اند. هر چند در دوره امیرکبیر برای مدت کوتاهی این شهر از حالت رکود بیرون آمد اما باز نتوانست نقش دوره صفویه را دوباره بازیابد. لاهیجان نیز مانند دیگر شهرهای گیلان در جنبش مشروطه همراه دیگر شهرها بپاخاست و در دوره نهضت جنگل، وجود دکتر حشمت در این شهر باعث شد برای مدتی کانون توجه سردمداران حکومت قرار گیرد، هر چند درگیریها در این شهر با نیروهای دولتی ویرانیهای دولتی ویرانیهای زیادی به جا گذاشت. این شهر مرکز بازرگانی ابریشم بود ولی تجارت ابریشم هم نتوانست باعث رونق شهر شود. این شهر نیز مانند دیگر شهرهای گیلان مورد توجه جهانگردان خارجی بوده و آنها توصیفهای جالبی از این شهر به ثبت رسانیده اند و این نشان از آن است که این شهر به علت قرار گرفتن در مسیر مناسب و داشتن آب و هوای خوب و در تاریخی روشن برای جهانگردان مهم و با اهمیت بوده است.