چکیده اگرچه به طوردقیق مشخص نیست که در دوره پیش از تاریخ در کناره های خلیج فارس چه مردمانی از چه نژادی زندگی می کردند ، اما می توان حدس زد که به دلیل کمی جمعیت و نبود امکانات ، مردمان این نواحی قادر به ایجاد دولت و همچنین آفرینش آثار ماندگار نبودند . ایلامیان نخستین دولت را در کناره شمالی خلیج فارس به مرکزیت شوش ایجاد کردند . بندر لیان مرکز استان شریهوم یکی از شهرهای مهم ایلامی به شمار می رفت . بر پا داشتن معبد الهه کیریریشا در این بندر نشان از اهمیت آن برای ایلامیهاست . با ادغام سرزمین ایلامیان در شاهنشاهی هخامنشی کناره های خلیج فارس فصل جدیدی از تحولات را آغاز کرد . هخامنشیان پیش از به قدرت رسیدن نیز به این نواحی توجه داشتند . چنانکه میدانیم آرامگاه یکی از شاهزادگان هخامنشی در تنگ ارم ( در دشتستان ) در پس کرانه خلیج فارس واقع است ، که این خود می تواند نشان از حضور ایشان در کناره ها خلیج فارس باشد . با تاسیس امپراتوری ، کوروش بزرگ یکی از کاخهای خود را در تموکن ( تائوکه ) در نزدیکی کرانه ها ساخت . داریوش بزرگ در این راستا اقدامات بیشتری همچون ایجاد راهها و امنیت پس کرانه ها انجام . خود داریوش نیز به این مناطق سفر کرد و توجه به خلیج فارس در دستور کار قرار گرفت . در واقع نخستین موج شکوفایی این نواحی در دوره هخامنشیان صورت گرفت . پس از حمله اسکندر اوضاع کرانه های خلیج فارس به دلیل نبود حکومت مرکزی آشفته شد . سلوکیان ، جانشینان اسکندر در ایران ، به دلیل فشار و رقابت با رومیان و بطلمیوسیان در غرب و همچنین اشکانیان در شرق فرصت چندانی برای پرداختن به کرانه های این دریا نداشتند . به طوری که می توان گفت حکومتهای الیماییس و شاهان محلی پارس بر کناره های خلیج فارس تسلط داشتند . اشکانیان نیز تنها در نیمه دوم حکومتشان بود که کرانه های خلیج فارس توجه شان را جلب کرد ، و آن هم بیشتر کرانه های شمال و غربی مانند خاراسن و بند ابله . دومین موج شکوفایی کرانه های خلیج فارس با به قدرت رسیدن ساسانیان آغاز شد . خلیج فارس در اقتصاد دولت ساسانی نقش پر اهمیتی داشت . دشت خوزستان که در پس کرانه های خلیج فارس قرار دارد و رود کارون از آن می گذرد قلب اقتصاد کشاورزی ساسانیان بود . همچنین سیراف تنها بندر پرشکوه ساسانیان نبود ، بلکه ریشهر ، توج ، سینیز و مهروبان روزهای پر رونقی را می گذراندند . کلید واژگان : خلیج فارس ، کرانه ، سیاست ، هخامنشیان ، اشکانیان ، ساسانیان