چکیده مقدمه: تغذیه یکی از عواملی است که به طور مستقیم بر وضعیت سلامتی افراد موثر است . در این میان تغذیه دوران کودکی و شیرخواری از اهمیت ویژه ای برخوردار است از آنجائیکه شیرمادر کامل ترین و بهترین غذای برای شیرخوار محسوب می شود تغذیه انحصاری با شیر مادر تا پایان 6 ماهگی کمک بسیار موثری به حفظ و ارتقاء سلامت نوزادان می کند. هدف: این مطالعه به منظور بررسی وضعیت تغذیه انحصاری با شیرمادر و عوامل مرتبط با آن در جمعیت تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی شاهرود در سال 1390 انجام شد. روش مطالعه: مطالعه همگروهی به منظور تعیین وضعیت تغذیه انحصاری با شیرمادر و عوامل مرتبط با آن ، با عنایت به اهداف مطالعه و روش نمونه گیری و d=3% , a=5% ، 208 نفر از مادران شیرده که کودک بین 0 ماه تا 6 ماه داشتند و جهت مراقبت به مراکز بهداشتی درمانی مراجعه می کردند ، انتخاب و پرسشنامه های تهیه شده جهت این افراد تکمیل شده و جهت تحلیل داده ها از نرم افزار spss استفاده گردید. نتایج: در جمعیت مورد مطالعه (208نفر)، 8/66 درصد دارای تغذیه انحصاری با شیرمادر در شش ماه اول تولدو بقیه تغذیه انحصاری با شیر مادر نداشتند. میانگین سنی مادران و پدران بررسی شده مادران 27 سال و پدران 31 سال بود . در جمعیت بررسی شده ، 9/90 درصد مادران که کودکانشان دارای تغذیه انحصاری با شیرمادر بودند خانه دار و 2/9 درصد شاغل بودند. همچنین 2/98 درصد پدران شاغل و فقط 8/1 درصد آنها بیکار بودند. بین شغل پدر و مادر و تغذیه انحصاری با شیرمادر اختلاف آماری معنی داری مشاهده نشده است. در جمعیت مورد مطالعه 1/48 درصد کودکانی که دارای تغذیه انحصاری با شیرمادر بودند دارای جنسیت پسر و بقیه دختر بودند و در نتیجه بین جنس نوزاد و تغذیه انحصاری با شیرمادر نیز اختلاف آماری معنی داری مشاهده نشد. نحوه زایمان 1/47 درصد در جامعه مورد مطالعه طبیعی و بقیه 9/52 سزارین بود 8درصد بیهوشی در سزارین ها از نوع نخاعی بود بین نحوه انجام زایمان و تغذیه انحصاری با شیرمادر اختلاف آماری معنی داری وجود نداشت. 6/81 درصد، جامعه مورد مطالعه در خصوص اهمیت تغذیه با شیرمادر آموزش دیده بودند . نوع بارداری 8/91 درصد این مادرانی که تغذیه انحصاری با شیرمادر داشتند خواسته و بقیه ناخواسته بود همچنین بین نوع بارداری مادر، فاصله تولد تا زایمان قبلی و تغذیه انحصاری با شیرمادر نیز اختلاف آماری معنی داری مشاهده نشد. 9/5 درصد ، این مادران دارای سن کمتر از 20 سال ، 8/83 درصدشان دارای سن 35-20 سال و 3/10 درصد آنها بالای 35 سال بودند. و بین سن مادر و تغذیه انحصاری با شیر مادر اختلاف آماری معنی داری وجود ندارد. وزن 6/5 درصد کودکانیکه دارای تغذیه انحصاری با شیرمادر بودند کمتر از 2500 گرم و 4/94 درصدشان بیشتر از 2500 گرم وزن داشتند. و بین وزن کودک در هنگام تولد و تغذیه انحصاری با شیرمادر اختلاف آماری معنی داری وجود نداشت. پیشنهادات: با عنایت به ضرورت تغذیه انحصاری با شیر مادر ،با برگزاری همایش ها برای رهبران جامعه در مورد چگونگی ترویج سیاست دوستدار کودک در بیمارستانها و زایشگاهها، برگزاری بازآموزی برای کلیه کارکنان بهداشتی و آموزش دختران و مادران باردار،تشکیل گروههای حمایت تغذیه با شیرمادر و ارجاع مادران در زمان ترخیص از بیمارستان به آنها، در نظر گرفتن مکان مناسب در اماکن عمومی برای شیردهی مادران، موظف نمودن رسانه ها به آموزش خانواده ها در مورد فواید شیردهی و مضرات تغذیه مصنوعی ،حمایت مادران کارمند و کارگر (طبق قانون کار) برای استفاده از قانون مرخصی بعد از زایمان و حق استفاده از مرخصی ساعتی شیردادن،ایجاد مرجع حمایتی از مادران شیرده در کلیه جوامع ،تشکیل گروههای حامی توسط مادران جوان و ترغیب مسئولین بهداشتی به آموزش رابطین و حامیان شیرمادر می توان به آینده ای بهتر امیدوار بود. البته مهمترین مسئله برای تداوم شیردهی و انحصاری بودن آن آموزش مادران در دوران بارداری می باشد. کلید واژه ها: تغذیه انحصاری ، شیرمادر ، تولد