چکیده: خاطره تعلقی است ذهنی به یک واقعه ، واقع شدن یک رویداد ، فرد و یا مکان . این تعلق ذهنی با تداعی ( به یاد آوردن ) های مکرر ثبت می شود ، منتقل می گردد و حیاتی اجتماعی می یابد . ماهیت اجتماعی خاطره ، ارتباط آن را با فضای عمومی شهر ، به عنوان بستر شکل دهنده اش آشکار می سازد .در فضای شهری ، به عنوان یک متن زبانی ، یادمان ها ، فعلیت " به یاد آوردن " خواهند بود ، در حیطه ی معماری . به این ترتیب معماری، روایت گر می گردد ، راوی خاطرات نوستالژیک ملتی ، از یک رویداد ، از یک فرد ، یک مکان و احساسات مشترک شان از یک مفهوم و هر جز از کالبد مادی اش، متضمن معنایی می شود ، تداعی کننده بخشی از آن خاطرات و آن گاه ، جز نشانه ها شکل می یابند تا ، کلیت نشانه ی یادمانی ، محیط را مملو از معنا سازد ، معنایی که گاه در کنترل طراح است و گاه خارج از کنترل او ، در اذهان ( مرجع فکری ) مخاطبین اثر شکل می گیرد . نشانه ی یادمانی که با اهداف تبلیغی - آموزشی کارفرمایانش ایجاد گشته و با حیات اجتماعی مخاطبان اش آمیخته شده ، ارزشی نمادین می یابد و این زیبایی شناسی نمادین در ارضای نیازهایی با اساس اجتماعی و فرهنگی همچون نیاز عاطفی ، نیاز به احساس تعلق و نیز نیاز به احترام نقش می یابد . در روند پیش برنده ی این پژوهش ، با بهره گیری از منابع کتابخانه ای از جمله مقالات محدود فارسی در این رابطه و نیز بکارگیری مقالات و پایان نامه های لاتین یافته شده و در نهایت استفاده ی گسترده از منابع اینترنتی ، اطلاعات به روز شده جمع آوری گردید . و از طریق بازدید از محل ، عکس برداری ، فیلم برداری ، تعدادی از نمونه های یادمانی مورد مطالعه در داخل و خارج از کشور ، با روش میدانی ، اطلاعات مورد نیاز تکمیل گردید . ( مراجعه به فصل دوم - نمونه های یادمانی مشابه )نمونه های یادمانی جمع آوری شده ، بر مبنی مشترکات و تماییزات شان گونه بندی شده و براساس مضمون واقع شدن فردی ، رویدادی ، مکانی و یا مفهومی طبقه بندی گردیدند . ( مراجعه به فصل دوم نمونه های مختلف یادمانی و جداول بررسی های تطبیقی ) مقایسه ی تطبیقی میان نمونه های هر یک از گروه ها ، به منظور یافته مدل مفهومی اولیه صورت پذیرفت . ( مراجعه به جداول تطبیقی ) با توجه به این که در فرض پژوهش ، ابنیه ی یادمانی را نشانه ی یادمانی اطلاق نمودیم ، پس از مطالعات اکتشافی فراوان در نظریه های تدوین شده و به منظور آزمون درستی مدل خویش ، مدل یانگ را در رابطه با زیبایی شناسی نمادین ، در ارتباط با مدل مفهومی پژوهش خویش باز یافتیم .پس از مقایسه ی این دو با یکدیگر ، مدل یانگ در رابطها اجزای مادی حاوی معنا در محیط ، بسط یافت و مبنی ایجاد مدل مفهومی پژوهش ما قرار گرفت تا ملاک ارزش گذاری در نمونه های یادمانی یافته شده باشد . به این ترتیب روند رفت و برگشتی ، میان مفهوم و مصداق صورت پذیرفت تا درستی مدل مفهومی برگرفته از مصادیق ، با استفاده از همان مصادق سنجیده شده و تعمیم داده شود .پس از استخراج کلیات و مدل مفهومی ، ضوابط طراحی در رابطه با هر گونه ی یادمانی ، تحت عنوان واژگان بیان در معماری یادمانی ، ارائه گردید .