یکی از موضوعات قابل مطالعه در جهت شناخت یک شهر و نحوه شکل گیری آن، مطالعه بافت قدیم آن است. بافت های قدیمی و تاریخی، در واقع نماد فرهنگ و تمدن است و به مثابه ی یک سند، کل وقایع و حوادث گذشته و همین طور میراث آن ها را به نسل آینده منتقل می کند. اقلیم های گوناگون در ایران موجب شده، گونه های مختلف معماری متناسب با اقلیم موجود در آن به وجود بیاید. هدف ما در این رساله بررسی بافت معماری و ساخت شهر در مناطق گرم و خشک ایران است. بخش عمده ای از مساحت کشور را نواحی گرم و خشک در بر می گیرد. بافت شهری در این مناطق متناسب با اقلیم گرم و خشک به وجود آمده و به گونه ای است تا جوابگوی نیازهای ساکنان آن باشد. از این منظر تمام بافت های نواحی گرم و خشک ایران دارای نسبتا شرایط یکسانی هستند. سرایان از جمله شهرهایی است که در حاشیه کویر مرکزی ایران واقع شده و دارای بافت تاریخی ارزشمند و متناسب با شرایط این محیط به وجود آمده است. این شهر در استان خراسان جنوبی و شمال غربی این استان، قرار دارد. سرایان شهریست که از جهت ویژگی های اقلیمی، جغرافیایی محیطی و همجواری آن با کوه و دشت و از طرف دیگر قرارگیری در مسیر جاده ارتباطی، مکانی مناسب برای استقرار و سکونت به وجود آورده و این امر موجب رشد و توسعه آن شده است. وجود آثار باستانی و همین طور تپه های تاریخی شهرستان خود دلیلی بر قدمت چند هزار ساله در دشت سرایان است. شهر سرایان با تاریخ ششصد ساله خود و شاید هم قدیمی تر، سالیان سال است که آرام و استوار در دل کویر مرکزی ایران، روزگار می گذراند، این شهر با توجه به وسعت کم خود جزء محدود شهرهای ایران است که آثار معماری زیادی با کاربری های مختلف، از دوران تیموری تا پهلوی را، در خود جای داده است، این ناحیه می تواند اطلاعات ارزشمندی از بافت نواحی مناطق کویری، بویژه استان خراسان جنوبی که در مورد بافت شهری آن کمتر تحقیق شده، ارائه دهد. وجود شش محله مختلف در شهر و همین طور به جا ماندن آثار معماری مختلف در هر یک از محلات بافت قدیمی با وجود وسعت کم، خود دلیلی بر پویایی این بافت در گذشته نه چندان دور است؛ که با توجه به شرایط گرم و خشک منطقه توانسته، با ساخت بناهای مختلف متناسب با این اقلیم خود را وِقف دهد.تحقیق در این پایان نامه به دو روش کتابخانه ای و میدانی بوده و سعی بر این است که درمورد عوامل شکل گیری شهر و همین طور معرفی و توصیف محلات مختلف آن و آثار موجود در بافت سخن گفته شود و سپس به تجزیه و تحلیل بناهای موجود با توجه به اقلیم گرم و خشک پرداخته شود.