در سالهای ما بین 1959 و 1964 در مجموعه تخت سلیمان بر روی محلی به نام زندان سلیمان که تقریباً 3 کیلومتر از تخت سلیمان فاصله دارد، بقایای وسیعی از یک معبد مانایی از قرن هشتم ق.م از دل خاک بیرون کشیده شده است. بر اساس کاوشهای باستانشناسی، سفالهای به دست آمده از حفریات و بررسی های باستانشناختی زندان سلیمان امکان تاریخگذاری را فراهم می سازند و ثابت می کنند که این ناحیه در آن زمان، متعلق به قلمرو مانایی ها بوده است و از 830 تا 660 قبل از میلاد آباد بوده است. زندان سلیمان ازجمله محوطه های باستانی شمالغرب ایران و در جنوب دریاچه ارومیه واقع است. این محوطه مهم باستانی عصر آهن ایران، از محوطه شاخص و مهم مربوط به مانا است که بین سالهای 1959و1964 مورد کاوش قرار گرفته است. ویژگیهای عمومی سفالهای عصر آهن این محوطه به روش تحلیل کمی انجام شده است. در این روش به ویژگیهای تکنولوژیک سفال از جمله تمپر (temper) حرارت پخت، طیف رنگ های سفال ها و روش ساخت به عنوان متغیرها توجه شده است. و درصد فراوانی (frequeney) آنها با استفاده از روشهای آماری مشخص شده است. افزون بر این اشکال مختلف ظروف سفالی عمدتاً بر اساس شکل لبه ظروف مشخص شده است. امروزه بسیاری از محققان اذعان دارند که مهمترین مدرک برای بررسی سیر مهاجرت و شناخت و تغییر شیوه زندگی اقوام پیش از تاریخ، در درجه اول سفال و سپس سایر مصنوعات آنهاست. این امر بیش از هر چیز به شناسایی سفالهای پراکنده در سطح مکانهای باستانی بستگی دارد. بنابراین شناخت و تاریخگذاری سفال از مهمترین گامهای اولیه در بازسازی های منطقه ای در باستانشناسی محسوب می شود. بررسی و گونه شناسی سفالینه های زندان سلیمان این امکان را داد تا جایگاه فرهنگ مانا (عصر آهن iii) را در این منطقه مشخص نماید و با مقایسه و مطالعه تطبیقی آن با محوطه های همعصر و کلیدی در شمال غرب ایران از جمله حسنلو iii، زیویه، قلایچی، کول تاریکه؛ بتوان یک تبادل فرهنگی بین این محوطه ها برقرار کرد. در این پایان نامه، ضمن توصیف محوطه های همعصر در شمال غرب ایران، موارد مشابه در طبقه بندی گونه های شاخص سفالین و آمار نوع سفال و طیف رنگ به طور نسبی مشخص گردیده است؛ نیز مجموعه سفالهای بدست آمده از بررسی سطحی زندان سلیمان (عصر آهن iii) با روش تحلیل کیفی و توجه به دو متغیر عمده در زمینه سفالگری (تکنولوژی، فرم و شکل ظروف سفالی) مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. همچنین سفالهایی که توسط دیگران نیز مطالعه شده در این پایان نامه درج گردیده است. سپس نتایج به دست آمده با سفالگری همعصر شمال غرب ایران مقایسه شده است. واژه های کلیدی: محوطه زندان سلیمان، فرهنگ مانایی و محوطه های همعصر در شمال غرب ایران، عصر آهن iii، گونه شناسی سفالینه های زندان سلیمان