نام پژوهشگر: طیبه خیرخواه
طیبه خیرخواه احمد نظامی
به منظور ارزیابی تحمل به سرمای گیاه نعناع فلفلی (mentha piperita l.) رشد یافته در مزرعه تحت شرایط کنترل شده، آزمایشی در سال 91-1390 در دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح کاملاً تصادفی به صورت فاکتوریل با چهار تکرار اجرا شد. عوامل آزمایش شامل شش دما (صفر، 4-، 8-، 12- ، 16- و 20- درجه سانتی گراد)، هفت زمان برداشت (ماه های آبان، آذر، دی، بهمن، اسفند، فروردین و اردیبهشت) و چهار اندام گیاه نعناع فلفلی(شامل برگ، ساقه، استولون و ریزوم) بودند. به این منظور در هر ماه نمونه های گیاه نعناع فلفلی پس از رشد و خوسرمایی در شرایط طبیعی از مزرعه برداشت شدو پس از تفکیک اندام های موردنظر در معرض دماهای یخ زدگی قرار گرفتند. جهت تعیین پایداری غشای سلولی در اندام های گیاه، درصد نشت الکترولیت ها اندازه گیری و دمای کشنده 50 درصد نمونه ها بر اساس نشت الکترولیت ها (lt50el) محاسبه شد. برای بررسی درصد بقاء و بازیابی گیاهان، نمونه هایی از اندام های استولون و ریزوم بعد از برداشت از فریزر در گلخانه کشت شدند. پس از چهل روز قرار داشتن گیاهان در شرایط گلخانه تعداد و طول ساقه و شاخه، تعداد برگ، سطح برگ و وزن خشک تعیین شد و بر اساس داده های درصد بقا و وزن خشک گیاه، دمای کشنده 50 درصد گیاهان بر اساس درصد بقاء (lt50su) و دمای کاهنده 50 درصد وزن خشک (rdmt50) محاسبه شد. نتایج نشان داد که اثر دماهای یخ زدگی بر نشت الکترولیت ها معنی دار بود و با کاهش دما، نشت الکترولیت ها افزایش داشت. اندام های استولون و برگ به ترتیب کمترین و بیشترین میزان نشت الکترولیت را دارا بودند. همچنین بیشترین تحمل به سرما در نمونه برداری های مختلف در هر اندام متفاوت بود، با این وجود در نمونه برداری اردیبهشت ماه همه اندام ها کمترین میزان تحمل به سرما را داشتند. درصد بقاء استولون بیشتر از ریزوم بود و lt50su در استولون تقریباً دو درجه سانتی گراد از ریزوم کمتر بود.از نظر رشد مجدد گیاهان، استولون رشد مجدد بیشتری نسبت به ریزوم در دوره بازیافت داشت. همچنین گیاهان در اردیبهشت ماه کمترین وزن خشک و بیشترین rdmt50 را دارا بودند. بر اساس نتایج حاصله، اندام استولون تحمل به یخ زدگی نسبتاً بیشتری از سایر اندام ها داشت و در اردیبهشت ماه گیاه نعناع فلفلی حساسیت شدیدی به سرما داشت. با وجود این جهت درک بهتر پاسخ گیاه نعناع فلفلی به تنش سرما، انجام آزمایش های تکمیلی در شرایط مزرعه و کنترل شده مفید خواهد بود.