گراز (sus scrofa) که یکی از گونه های با پراکنش وسیع در ایران است، از نقش اکولوژیکی بسیار ارزشمندی در طبیعت برخوردار بوده و باعث انتقال انرژی و چرخه مواد در زنجیره های غذایی اکوسیستم می شود. این گونه در سال های اخیر به دلیل تولید مثل زیاد، کاهش شکارگرهای طبیعی از قبیل پلنگ و گرگ، حرام گوشت بودن و در نتیجه افزایش جمعیت، در بسیاری از مناطق کشور به عنوان گونه ی آفت شناخته شده است. لذا، در پژوهش حاضر سعی بر این بوده است تا مطالعات ژنتیکی اولیه به منظور کسب اطلاعات پایه در جهت تصمیم گیری و مدیریت بهتر جمعیت های این گونه صورت گیرد. از این رو در سال 91، بیست و چهار نمونه بافت از گرازهای ساکن در زیستگاه های استان های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل، گیلان، کردستان و قزوین با همکاری ادارات محیط زیست این استان ها و از طریق شکارچیان دارای پروانه شکار جمع آوری شد و پس از انتقال آن ها به آزمایشگاه ژنتیک حیات وحش دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان دی. ان . ای آن ها استخراج گردید. سپس، واکنش زنجیره ای پلیمراز با استفاده از یک جفت پرایمر اختصاصی در حجم 25 میکرولیتر برای تکثیر بخشی از ناحیه d-loop به طول 580 جفت باز انجام شد و نمونه ها برای توالی یابی به شرکت bioneer در کره جنوبی فرستاده شدند. ترسیم درخت فیلوژنیک، نمونه ها را در دو شاخه جداگانه با یک ریشه جدی مشترک قرار داد. در این درخت نمونه هایی از استان قزوین با همراهی نمونه دوست لات گیلان به صورت یک هاپلوتیپ مشترک در کنار نمونه های خوک اهلی موجود در ژن بانک و کاملا جدا از بقیه نمونه ها قرار گرفتند و این بیانگر احتمال جریان ژنی در گذشته بین خوک های اهلی و گرازهای وحشی و یا احتمال اهلی سازی خوک در این مناطق می باشد که برای اطمینان از این مباحث لازم است نمونه های بیشتری مطالعه شوند. بقیه نمونه ها در کنارنمونه های وحشی ثبت شده در ژن بانک قرار گرفتند. در کل از مجموع بیست و چهار نمونه شش گروه هاپلوتیپ شناسایی شد و ترسیم شبکه هاپلوتیپی نیز، تایید کننده آن بود و در مجموع تنوع هاپلوتیپی نسبتا خوب است. اما، در برخی از مناطق از جمله در استان آذربایجان غربی تنوع ژنتیکی پایین بوده و اکثریت نمونه های جمع آوری شده از آن به عنوان یک هاپلوتیپ مشترک در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و این نشان دهنده آن است که علی رغم گسترش وسیع گراز در ایران این گونه در برخی از مناطق از جمله در آذربایجان غربی نیازمند برنامه های حفاظتی ویزه ای می باشد. کلمات کلیدی: گرازsus scrofa))، هاپلوتیپ، پرایمر،,d-loop درخت فیلوژنتیک