یکی از دانش های بلاغی مهم، علم معانی است که به بررسی اغراض ثانوی متکلّم از انتخاب ساخت های زبانی، می پردازد. وقتی سخنور فصیح و بلیغ باشد، این نوع کاربرد از نظر کمّی و کیفی در کلام او بیشتر دیده می شود. از آن جا که مولانا یکی از بزرگ ترین سخنوران و شعرای فارسی گوی است طبعاً نکات بلاغی زیادی در آثار او دیده می شود. در این پژوهش که به بحث در ابعاد ادبی و اخلاقی امر و نهی در دفتر اوّل مثنوی مولوی اختصاص دارد، پس از معرّفی شاعر، به تبیین مباحث علم معانی شامل انشا و خبر و خبر و اقسام امر و نهی و نکات اخلاقی آن پرداخته شده است. از بررسی های انجام شده در این پایان نامه معلوم می شود که مولوی آگاهانه به عناصر بلاغی توجّه داشته و با کاربرد متنوّع و گسترده ی آن ها بر رونق کلام خود و نیز بر تأثیر آن افزوده است. تأثیرپذیری مولانا از قرآن کریم و نگاه خاصّ به جمله های خبری و انشایی و آمیختگی خبر و انشا جلوه ی ویژه ای به اشعار او داده است که خواننده با مطالعه ی آن در مسیر عرفان و اخلاق گامی بلند برمی دارد.