پایان نام? حاضر به بررسی نقش حکومت در حلیّت و حرمت غنا از دیدگاه فقها می پردازد، درفصل اول به کلیات پرداخته شده ودر فصل دوم رساله به بیان معنای لغوی و اصطلاحی غنا پرداخته و از این رهگذر نسبت بین غنا و موسیقی را مورد بررسی قرار داده و خواهیم گفت که غنا به معنای شرعی، موضوع حرمت است که أخص از غنای لغوی است و پس از بررسی مفهوم غنا از دیدگاه اهل سنت و شیعه به این نتیجه می رسیم که مشهور فقهای اسلامی بر حرمت غنا اجماع نظر دارند. و پیشین? غنا را در تمدن هنری ملل و اقوام، بررسی نموده ایم. پیرامون حکم غنا بر اساس ادلّ? برخی از آیات و روایات تفسیری مربوط بحث نموده و از آنجا که عمده ترین وجه استناد به آیات مربوط به غنا، روایاتی است که در تفسیر این آیات وارد شده است. لذا در فصل سوم برخی از آیات قرآنی را از دیدگاه مفسّران همراه با روایت در خصوص این موضوع مورد بررسی قرار داده ایم و بیان می داریم که در روایت به گونه ای واضح، غنا حرام تعیین شده است. در فصل چهارم پیرامون بررسی آثار وضعی غنا و موسیقی و نقش این آثار در حرمت و حلّیت آن پرداخته و اینکه حرمت و حلّیت غنا بستگی به میزان تأثیر آن دارد. و نیز مسئل? حکم حرمت و مذموم بودن غنا از جهت اینکه حرمت غنا ذاتی است یا عرضی مورد بحث قرار گرفته است که جمهور فقها با شهرتی که نزدیک به حد اجماع است به حرمت ذاتی غنا قائل شده اند. و تنها تعداد کمی از علمای متأخر قائل به حرمت عارضی غنا شده اند. و دیدگاه فقهایی چون فیض کاشانی و شیخ انصاری مورد توجه واقع شده است و در پایان این فصل به بررسی مسئل? عرف و کارشناس در حکم غنا و موسیقی پرداخته شده است و جایگاه عرف و زمین? کاربرد آن در فقه شیعه مورد بحث واقع شده است. که از نظر فقهای امامیه دلیل مستقلی بر اعتبار و حجیت عرف فی نفسه وجود ندارد و هیچ یک از اقسام آن نمی تواند دلیل مستقلی در مقابل کتاب، سنت، عقل و اجماع باشد بلکه حجیت آن منوط به کاشفیت از تأیید امضا شارع است. که در این فرض داخل در سنت است. با توجه به اینکه «اعراف» تابع شرایط فیزیکی، فرهنگی و اجتماعی می باشند و بدین سبب می توان گفت که یکی از علل تعدد تعاریف غنا به خاطر متغییر بودن عرف ها بوده است و مهم ترین نکته ای که دراین مبحث مطرح است مسئل? کار کارشناسی در مورد موسیقی است. کارشناس با آگاهی از ملاک های شرع، شاید تنها مرجعی است که قادر است موسیقی اصیل و صحیح را از موسیقی مبتذل تمییز دهد. فصل پنجم که مهم ترین فصل این رساله می باشد به مفهوم و ماهیت حکومت و اقسام حکم و در نهایت نقش حکومت در حرمت و حلیّت غنا و موسیقی پرداخته و اختیارات ولایت فقیه را تشریح نموده ایم که در این باب این مسئله روشن شد که هم? آنچه در حوز? حکومت از اختیارات و وظایف پیامبران و امامان پس از او محسوب می شود برای فقیه جامع الشرایط که زمامدار حکومت اسلامی است، نیز معتبر است او می تواند در موضوعات یا بنا بر مصالح کلی مسلمانان یا بر طبق مصالح افراد حوز? حکومت خود عمل کند، که در نتیجه نظری? ولی فقیه به عنوان حاکم اسلامی در حلیّت و حرمت غنا و موسیقی الزام آور است. در این فصل به نقش دو عنصر زمان و مکان در احکام به ویژه نقش آن دو در حکم حرمت و حلیّت غنا و موسیقی پرداختیم و در انتهای فصل فتاوای صادره از امام خمینی & و نیز بیانات مقام رهبری آیت اللّه خامنه ای در مورد غنا و موسیقی را بیان داشته ایم.