بسیاری از دستآوردهای علمی بشر از فرهنگ سرچشمه گرفته است. لذا با برقراری ارتباط صحیح میان میراث فرهنگی و ادبی گذشته و علم دانش امروز می توان امکان پیشرفت های جدیدی را افزایش داد. تحقیق حاضر که با هدف کشف و بیان مفاهیم روان شناختی در دفتر چهارم مثنوی مولوی انجام شده است را می توان طرحی تازه در زمینه ی روان درمانی و گامی هرچند کوچک در جهت رسیدن به مفصود فوق در نظر گرفت. در فصل اول این تحقیق ابتدا نگارنده ضمن بیان مطالبی در خصوص کلیات تحقیق و ضرورت انجام آن، به بیان مختصری از تعریف علم روان شناسی، تاریخچه، مکتب ها، حوزه ها و روش های تحقیق در این علم پرداخته است. در ادامه به صورت اجمالی به معرفی شخصیت مولانا و اثر گرانقدر وی "مثنوی" پرداخته شده است. در قسمت دیگری از این فصل مواردی همانند؛ روان در نظر مولوی، اهمیت روان شناسی در نظر مولوی و دیگران و روان شناسی در مثنوی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم پژوهش مفاهیم روان شناسی مورد مطالعه در دفتر چهارم مثنوی طبقه بندی شده اند که بر اساس این مفاهیم دفتر چهارم مثنوی مورد مطالعه و بررسی علمی قرار گرفته است. مفاهیم مورد نظر عبارتند از؛ تفاوت های فردی، آسیب شناسی، بهداشتی روانی، رشد، تعلیم و تربیت، شناخت، درمان، انگیزش و هیجان، شخصیت، زبان، احساس و روان شناسی اجتماعی.