فروپاشی اتحاد شوروی نقش بازیگران و نهادهای سیاسی امنیتی منطقه ای وبین المللی را دستخوش تغییر و تحول کرد. پیامدهای فروپاشی شوروی و در پی آن تغییر در مأموریت ها و کارکردهای سازمان های منطقه ای و بین المللی در حوزه های مختلف قابل بررسی است. اما مسأله اساسی ما در این پژوهش نگاهی به تغییر ها در عرصه قفقاز جنوبی و به دنبال آن نقش جدید بازیگران بین المللی در این حوزه جغرافیایی مهم است. سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به عنوان نهادی امنیتی - سیاسی پس از پایان جنگ جهانی دوم و در راستای تامین امنیت کشورهای حوزه غرب در برابر تهدیدهای مختلف به خصوص تهدیدهای ناشی از جبهه شوروی پدیدار شد. واقعیت این بود که هیچ یک از کشورهای عضو ناتو در اروپا به تنهایی قادر به دفاع از خود در مقابل شوروی نبود. این پیمان دسته جمعی بر آن بود که دامنه نفوذ و گسترش حضور شوروی و اقمار آن را به غرب محدود سازد. اما تحول های پایانی دهه 90 و فروپاشی شوروی فلسفه وجودی ناتو را با علامت سیوال بزرگی مواجه ساخت. تغییر در جغرافیای سیاسی اروپا و پایان جنگ سرد، باز تعریف اهداف جدیدی را برای ادامه فعالیت ناتو ضروری ساخت. بر این اساس ناتو موقعیت را آماده یافت تا به آهستگی دامنه نفوذ خود را به سمت شرق یعنی به اردوگاه دشمن سابق خو معطوف دارد. از ابتدای تشکیل ناتو، شوروی و بلوک شرق از مخالف های سرسخت تشکیل چنین نهادی بودند. اینک شرایط به گونه ای تغییر یافته است که ناتو ماموریت های جدید خود را در حوزه حیاط خلوت روسیه تعریف کرده و سعی در گسترش دامنه حضور خود در قلمرو رقیب سابق خو (پیمان ورشو) دارد. گسترش ناتو به سوی شرق، آثار و پیامدهای آن، تحقیقی جامع و فراگیر را می طلبد که دامنه آن بسیار وسیع خواهد بود. برای محدود کردن دامنه بحث در حد پایان نامه تحصیلی و نیز با توجه به اهمیت استراتژیک قفقاز در حوزه سیاسی -امنیتی جمهوری اسلامی ایران، ضرورت اجرای پژوهش پیرامون گسترش دامنه نفوذ ناتو به شرق به ویژه منطقه قفقاز و اثرها و پیامدهای آن بر منطقه و به ویژه بر ایران مورد نظر این پژوهش خواهد بود.