به منظور تعیین ارزش غذایی کنجاله گوار و اثرات سطوح مختلف آن با و بدون آنزیم بتاماناناز بر عملکرد، پاسخ های ایمنی و جمعیت میکروبی ایلئوم، چهار آزمایش انجام شد. آزمایش اول در قالب طرح کاملا تصادفی با آرایش فاکتوریل 2×5 (5 سطح گوار و 2 سطح آنزیم) و پنج تکرار شامل 3 جوجه، برای تعیین ارزش غذایی کنجاله گوار صورت گرفت. در این آزمایش سطوح 3، 6، 9 و 12 درصد کنجاله گوار جایگزین بخشی از جیره شاهد شدند. اکسید کروم به عنوان نشانگر غیر قابل هضم به جیره ها اضافه شد. قابلیت هضم ماده خشک، پروتئین خام، چربی خام، انرژی قابل متابولیسم ظاهری (ame) و انرژی قابل متابولیسم ظاهری تصحیح شده بر مبنای ازت (amen) در جیره ها با روش جمع آوری نمونه های فضولات و محتویات ایلئوم، محاسبه شدند. مقدار me کنجاله گوار به روش برون یابی رگرسیون محاسبه شد، که این مقادیر برای ame و amen به ترتیب 2276 و 2096 و برای جیره های آزمایشی حاوی آنزیم بتاماناناز 2379 و 2179 کیلوکالری بر کیلوگرم بود. در دوره رشد مقدار ame و amen به ترتیب 2480 و 2212 و برای جیره های آزمایشی حاوی آنزیم بتاماناناز 2556 و 2311 کیلوکالری بر کیلوگرم بود. در آزمایش دوم انرژی قابل متابولیسم کنجاله گوار در دوره پایانی تعیین شد و مقدار ame و amen به ترتیب 2595 و 2322 و برای جیره های آزمایشی حاوی آنزیم بتاماناناز 2715 و 2439 کیلوکالری بر کیلوگرم بود. در آزمایش سوم یک جیره فاقد ازت تهیه و با جایگزین کردن کنجاله گوار با مخلوط نشاسته ذرت و گلوکز جیره های آزمایشی مختلف به دست آمد که حاوی 3، 6 و 9 درصد پروتئین بود. یک جیره 9 درصد پروتئینی نیز از مخلوط کنجاله سویا با ترکیب نشاسته ذرت و گلوکز تهیه شد. 10 جیره آزمایشی (5 جیره آن حاوی آنزیم بتاماناناز) از روز هشتم تا پایان روز هفدهم بطور آزاد در تغذیه جوجه ها استفاده شد. نسبت راندمان پروتئین جیره های آزمایشی که حاوی 9 درصد پروتئین بودند برای کنجاله گوار 62/2 و کنجاله سویا 13/3 بود و در جیره های آزمایشی که از آنزیم بتاماناناز استفاده شد این مقادیر به ترتیب 91/2 و 41/3 بود. همچنین این مقادیر در مورد ارزش ویژه پروتئین برای جیره های آزمایشی فاقد آنزیم بتاماناناز 34/3 و 81/3 برای کنجاله گوار و کنجاله سویا بود و در مورد جیره های آزمایشی حاوی آنزیم بتاماناناز 64/3 و 07/4 بود. افزایش وزن و نسبت راندمان پروتئین در جیره های آزمایشی حاوی کنجاله گوار در مقایسه با کنجاله سویا کاهش داشت (05/0>p). مکمل آنزیم بتاماناناز باعث بهبود نسبت راندمان پروتئین گردید (05/0=p). در آزمایش چهارم اثرات سطوح مختلف کنجاله گوار (صفر، 3، 6 و 9 درصد) و دو سطح آنزیم بتاماناناز (صفر و 05/0 درصد جیره) بر عملکرد، پاسخ های ایمنی، ویسکوزیته و جمعیت میکروبی ایلئوم مورد بررسی قرار گرفت. 480 جوجه گوشتی از سویه تجاری راس 308 به 8 تیمار با 5 تکرار (12 جوجه در هر تکرار) اختصاص یافتند و برای مدت 42 روز پرورش یافتند. تست آنتی بادی بر علیه برونشیت و نیز سلول قرمز خون گوسفند (srbc) انجام گرفت. آنالیز داده ها بر اساس طرح کاملا تصادفی با آرایش فاکتوریل 2×4 انجام شد. افزایش وزن روزانه و وزن بدن در 42 روزگی کاهش و ضریب تبدیل تبدیل غذایی در جوجه هایی که از جیره 9 درصد کنجاله گوار استفاده کرده بودند افزایش یافت (05/0>p). مصرف خوراک فقط در دوره آغازین در جوجه هایی که از جیره 9 درصد کنجاله گوار استفاده کرده بودند کمتر از سایر گروه ها بود (05/0>p). با افزایش سطح کنجاله گوار در روزهای 21 و 42 میزان ویسکوزیته نیز افزایش یافت (05/0>p). آنزیم بتاماناناز باعث کاهش ویسکوزیته شد. جیره آزمایشی حاوی 3 درصد کنجاله گوار در مقایسه با جیره آزمایشی حاوی کنجاله سویا از پاسخ ایمنی بهتری در برابر srbcبرخوردار بود (05/0>p). ضعیف ترین پاسخ ایمنی مربوط به جیره آزمایشی حاوی 9 درصد کنجاله گوار (05/0>p) بود. پاسخ های ایمنی همورال نشان داد که میزان تیتر آنتی بادی علیه برونشیت در جوجه هایی که جیره حاوی کنجاله گوارمصرف کرده بودند در مقایسه با کنجاله سویا بیشتر بود (05/0>p). اثر جیره های آزمایشی بر جمعیت کل باکتری های غیر هوازی، لاکتوباسیل ها و اشرشیاکولی ایلئوم نیز مورد بررسی قرار گرفت ومشخص شد که کنجاله گوار و آنزیم بتاماناناز در جمعیت کل باکتری های غیر هوازی و لاکتوباسیل ها معنی دار (05/0>p) بوده ولی بر جمعیت اشرشیاکولی اثر معنی داری (05/0<p) نداشت. بیشترین اثر آنزیم در ارتباط با پاسخ های ایمنی بود (05/0>p). نتایج این تحقیق نشان داد که چنانچه از کنجاله گوار تا سطح 6 درصد استفاده گردد، بدون اینکه تاثیر منفی بر عملکرد داشته باشد می تواند پاسخ های ایمنی را بهبود بخشد و نیز افزودن مکمل آنزیم بتا ماناناز باعث بهتر شدن پاسخ های ایمنی و عملکرد می گردد.