اصول فقه، دانش تبیین ساز و کارها و ابزار کشف حکم شرعی است و حکم و امتثال و استحقاق عقاب نیز سه مقوله‎ای است که در یک رشته مورد تحلیل قرار می‏گیرد؛ از این رو شناخت ملاک استحقاق عقاب از جمله مباحثی است که در لابه لای نوشته‏های اصولی مورد توجه قرار گرفته است. این تحقیق در فصول پنج گانه، در پی گردآوری مباحثی اصولی است که به تبیین این ملاک پرداخته است. مهم‏ترین فصول تحقیق به تأثیر ملاک استحقاق در مباحث برائت عقلی و نقلی، نظریه حق الطاعه، قطع و تجری، منجزیت علم اجمالی اختصاص یافته و در فصل پایانی ماهیت حکم حکومتی و تأثیر یا عدم تأثیر آن در عقاب اخروی، به بحث کشیده شده است. از جمله ملاک هایی که برای استحقاق عقاب اخروی می توان نام برد، عبارتند از: مخالفت با حکم واقعی، تمرد، مخالفت قطعی با علم اجمالی منجز، مخالفت با احکام شرعی واصل و مخالفت با احکام حکومتی.