فسفر یکی از عناصر حیاتی برای زندگی بر روی کره زمین است و نقش مهمی در بهره وری زیستی در اقیانوس ها ایفا می کند. جذب فسفر در رسوبات تأثیر مهمی بر انتقال، تغییر و تبدیلات و سرنوشت نهایی آن در اکوسیستم های دریایی می گذارد. از طرف دیگر، تأثیر فسفر رسوبی بر روی اکوسیستم آبی، به ترکیب و فرم شیمیایی آن در رسوب بستگی دارد. به این دلیل، مطالعه گونه های مختلف فسفر در رسوبات فسفر مورد توجه قرار می گیرد. در این تحقیق، رسوبات از چهار ایستگاه نمونه برداری در سواحل جنوبی دریای خزر (آستارا، سفیدرود، امیرآباد و نوشهر) در تابستان و زمستان 1388 جمع آوری شدند. اشکال مختلف فسفر در رسوب بر اساس روش استخراج متوالی، استخراج و جداسازی شده و فسفر استخراج شده در هر بخش بوسیله طیف سنجی مرئی- ماورای بنفش (uv-vis) تعیین گردید. پنج فرم مختلف از فسفر شامل: (1) فسفر جذب سطحی شده، (2) فسفر متصل شده به آهن، (3) فسفر آتیژنیک، بیوژنیک و پیوند شده به کربنات کلسیم، (4) فسفر فرسایشی و (5) فسفر آلی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که مقدار فسفر کل (مجموع پنج فرم مختلف فسفر) در محدوده 5/124 تا 2/328 میکروگرم بر گرم قرار می گیرد و بیش از 98% فسفرکل را فسفر معدنی تشکیل می دهد. نتایج همچنین نشان دادند که فسفر آتیژنیک، بیوژنیک و پیوند شده به کربنات کلسیم، فراوانترین فرم فسفر می باشد. فراوانی نسبی فرم های دیگر فسفر به این ترتیب می باشد: فسفر متصل شده به آهن، فسفر جذب سطحی شده، فسفر آلی، فسفر فرسایشی.

چکیده دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان همواره اهمیت زیادی دارد. ورود مواد مغذی فراوان سبب افزایش بار آلی دریاچه شده است که این پدیده باعث افزایش فیتوپلانکتون ها در این دریا می گردد. بنابراین پراکنش و غلظت کلروفیل a که به عنوان شاخص زی توده فیتوپلانکتونی از اهمیت بسیار اساسی در مطالعات بیولوژیکی و کیفیت آب ها برخوردار است. مطالعه حاضر بر پراکنش و میزان کلروفیل a منطقه جنوبی دریاچه خزر تأکید دارد که تراکم فیتوپلانکتون ها، میزان کلروفیل a و شفافیت با استفاده از اندازه گیری های زمینی و تکنیک سنجش از دور (rs). نمونه برداری در مناطق مختلف منطقه جنوبی دریای خزر و در فصول مختلف (بهار، تابستان و پاییز) انجام شد. اندازه گیری ها و نتایج حاصله از داده های زمینی فصل بهار نشان داد، کمترین میزان کلروفیل a و تراکم فیتوپلانکتون ها در قسمت شرقی و بیشترین آن در سمت غرب خزر جنوبی می باشد. همچنین اطلاعات به دست آمده بیانگر آن بود که بیشترین میزان کلروفیل a منطقه امیرآباد در فصل پاییز و کمترین آن در تابستان بوده است. پردازش تصاویر دریافتی از ماهواره های modis و irs نیز نشان داد که در منطقه جنوبی دریای خزر هرچه از شرق به سمت غرب نزدیک می شویم میزان کلروفیل a و کدورت افزایش یافته و از میزان شفافیت آب کاسته می شود که بیانگر افزایش بار آلی این منطقه می باشد. همچنین این تصاویر نشان داد که بیشترین میزان کلروفیل a و پراکنش فیتوپلانکتون های دریای خزر، منطقه امیرآباد در فصل پاییز می باشد که با اطلاعات به دست آمده از داده های زمینی مطابقت داشت. این تحقیق نشان داد که در ماهواره ی modis، باند 2 قدرت تفکیک پذیری و دقت اندازه گیری بالاتری را در پراکنش فیتوپلانکتون ها و کلروفیل a نسبت به باند 1 دارا می باشد. در اطلاعات مستخرج از ماهواره ی irs نیز مشاهده گردیدکه سنجنده یliss iii عملکرد بهتری در مقایسه با سنجنده ی pan دارد. نتایج این مطالعه نشان داد که با استفاده از تصاویر ماهواره ای می توان تغییرات اکولوژیکی، بیولوژیکی و افزایش و پراکنش میزان کلروفیل a به لحاظ افزایش ورود بار آلی زیاد به دریاچه خزر را می توان مشخص نمود. کلمات کلیدی: کلروفیل a ، شفافیت، ماهواره، سنجش از دور، دریای خزر، ایران