نام پژوهشگر: سید جواد موسوی ندوشن
سید جواد موسوی ندوشن محمد امین جلالی
بویایی روش مهمی برای ارتباط درون و بین گونه ای در حشرات است. از طرفی رفتار جنسی در حشرات گیاهخوار اغلب از راههای مختلفی با گیاهان میزبان خود تلفیق شده که این ادغام ممکن است به صورت تاثیر گیاهان میزبان در فیزیولوژی و رفتار حشرات آشکار شود. حشرات، طیف وسیعی از مواد فراری را که توسط گیاهان آزاد میشود، درک میکنند و از این مواد به عنوان علامتهایی برای جستجوی غذا، محلهای تخم ریزی و برای پیدا کردن سرپناه در برابر از دست دادن آب بدن و دشمنان استفاده می کنند. مواد شیمیایی که گیاهان میزبان آزاد میکنند، موجب کمک به حشرات گیاهخوار در تعین محلی میشود که قرار است در آن محل جفت گیری انجام شود به همین دلیل احتمال مواجه شدن با جنس مخالف افزایش مییابد. در این پژوهش، تاثیر مواد فرار عصاره قسمت های مختلف انار شامل برگ، پرچم، گل ، پوست و دانه ی میوه، روی رفتار حشرات نر و ماده باکره و هم چنین حشرات ماده جفت گیری کرده کرم گلوگاه انارectomyelois ceratoniae zeller, (lep.: pyralidae) ، از طریق مطالعات آزمایشگاهی بررسی و تعیین شد. عصاره گیری از قسمت های مختلف انار شامل برگ، گل انار، پرچم، دانه های رسیده و پوست میوه انجام شد. برای انجام آزمایش ها از عصاره هر یک از قسمت ها و نیز مخلوط عصارهها به صورت جداگانه استفاده شد. برای بررسی پاسخ رفتاری حشرات کرم گلوگاه انار به ترکیبات فرار گیاه میزبان و تاثیر بو ی عصاره های قسمت های مختلف انار روی حشرات نر و ماده باکره و حشرات ماده جفت گیری، از تونل پرواز (به طول180 و عرض و ارتفاع 60 سانتیمتر) استفاده شد. برای انجام آزمایش، حجم های 10، 50 و100 میکرولیتر از هرکدام از تیمارهای آزمایشی و با 20 تکرار حشره استفاده شد. مراحل پاسخ گویی حشرات درون تونل پرواز که شامل پرواز کردن (tf)، حرکت در خلاف جهت باد و تا 75 سانتی متر دورتر از محل رها سازی (uf)، پرواز تا 10 سانتی متر مانده به محل تیمار (cs) و تماس با تیمار (la) بود، به مدت سه دقیقه مشاهده و ثبت گردید. نتایج بیانگر این مطلب بود که حشرات به تمام تیمارها پاسخ مثبت دادند و تمام عصاره ها برای شب پره ها خاصیت جلب کنندگی داشتند ولی از بین تیمارها، تیمار مربوط به عصارهی پرچم بیشترین قدرت جلب کنندگی را برای شب پره های کرم گلوگاه انار داشت، و تنها عصاره ای بود که سبب فرودآمدن حشرات ماده روی عصاره شد (0001/0 p=، 5 df=، 37/98?2=). نتایج مربوط به زمان پاسخ گویی شب پره ها درون تونل پرواز طی سه مرحله ی پرواز کردن، پرواز تا نیمه تونل و پرواز تا نزدیکی منبع نشان داد که تیمار شاهد دارای بیشترین مدت زمان پاسخ گویی، نسبت به سایر تیمارها بود و بین عصاره ها نیز، تیمار پرچم با اختلاف معنی داری کمترین مدت زمان پاسخ گویی را داشت (05/0p <). با توجه به تفاوت در میزان جلب کنندگی عصاره پرچم با عصاره قسمت های دیگر انار، و نیز پاسخ سریع تر شب پره ها به این عصاره طی مراحل مختلف، شاید بتوان دلیلی بر انتخاب این عصاره به عنوان عاملی که موجب ارتباط بین حشره و گیاه میزبان می شود، به حساب آورد و احتمالاً به دلیل وجود همین ترکیبات فرار پرچم است که حشرات ماده در باغ به سمت پرچم جلب می شوند و روی آن تخم می گذارند