نام پژوهشگر: نرجس لیریایی
نرجس لیریایی زهرا خزاعی راوری
در این تحقیق تلاش شده است تا به تقریرهای مختلف برهان فطرت از نظر متکلمان امامیه پرداخته شود. طبق آیات 30 سوره روم و 172 سوره اعراف، انسان مفطور به معرفت پیشین نسبت به خداوند متعال است. امور فطری و سرشتی انسان شامل شناخت ها و گرایش ها است. به فطرت انسان یا تنها به عنوان راه و طریق خداشناسی توجه شده است، یا علاوه بر آن، به عنوان برهان و دلیلی بر وجود خداوند نظر شده است. متکلمان متقدم، عموماً، فطرت را یکی از راه های عام و همگانی در خداشناسی با رویکرد شهودی مطرح کرده اند. ولی متلکمان متأخر، خصوصاً آیت الله شاه آبادی ـ رحمه الله ـ برهان بودن آن را نیز مطرح کرده اند. این برهان با استفاده از یکی از گرایش های درونی انسان همچون عشق به کمال یا امید به قدرتی برتر هنگام خطر، سامان می یابد. سپس از طریق تضایف یا اضافی بودن این امور، طرف دیگر آن، که وجود کمال یا قدرت مطلق است نتیجه می شود؛ و او جز خداوند نیست. لذا لازم است ابتدا امور فطری مورد مداقّه و توجه واقع شوند و ادله وجودشناختی فطرت بررسی شوند. در غرب نیز، برهان از طریق فطرت همگانی خداشناسی را اجماع عام گویند. که مقایسه بین برهان فطرت و اجماع عام، اتقان بیشتر برهان فطرت را نشان می دهد. اشکالات و شبهات مطرح شده در فطرت و برهان فطرت نیز قابل نقد هستند. واژگان کلیدی: فطرت، برهان فطرت، خداشناسی فطری، متلکمان امامیه، اجماع عام، عشق به کمال مطلق.